تقلب همیشه وجود داشته و حالا هم درصد آن افزایش پیدا است. در ایران درصدی وجود ندارد که بتوان اعلام کرد، اما به طور کلی در امتحان حضوری شانس دانش‌آموز برای تقلب کمتر است. در امتحان الکترونیکی بستگی به نوع امتحان احتمال تقلب متفاوت است.»
«تقلب می‌کردم؛ نه تنها من تقریبا کل کلاس، به جز دو یا سه نفر. این کار برای همه درس‌ها انجام می‌شد. حتی وقتی استادها روش جدیدی برای امتحان‌ها راه می‌انداختند، ما هم روشمان را تغییر می‌دادیم.»
این توصیف یک دانشجو رشته فیزیک، درباره نحوه امتحان دادنش در دوره کرونا است. روایت او، ماجرایی است که دانشجویان زیادی در همه کشورها در یک سال گذشته بخاطر شیوه آموزش مجازی تجربه کرده‌اند و اگرچه آماری از آن در ایران وجود ندارد، اما به نظر می‌رسد «تقلب آنلاین» به اندازه قابل توجهی در ایران هم رخ داده است و از آن بدتر برخی مواقع تقلب‌ها به شکل سیستماتیک صورت می‌گیرند.
چندی پیش رئیس دانشگاه تهران این موضوع را تایید کرده و گفته بود که پاندمی منجر به «کاهش علاقه مندی دانشجویان، کپی کاری، افزایش تقلب» شده است و همچنین روی آوردن دانشجویان به خدمات موسسات برای «شرکت در امتحانت شده است.»
علی اکبر صفوی، رئیس کارگروه تخصصی آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم، به می‌گوید: «نه تنها در ایران، بلکه تقلب در همه دنیا افزایش پیدا کرده است. در کشورهای مختلف بین ۳۰ تا ۳۰۰درصد میزان تقلب افزایش پیدا کرده است. تقلب همیشه همیشه وجود داشته و حالا هم درصد آن افزایش پیدا است. در ایران درصدی وجود ندارد که بتوان اعلام کرد چراکه صرفا آن مواردی که ثبت می‌شوند، اعلام می‌شود. به طور کلی در امتحان حضوری شانس دانش‌آموز برای تقلب کمتر است. در امتحان الکترونیکی بستگی به نوع امتحان احتمال تقلب متفاوت است.»
«امتحان به هر شکلی باشد تقلب می‌کنیم»
در واقع به گفته مسئولان وزارت علوم، شیوه امتحان اساتید از دانشجویان می‌تواند در میزان تقلب دانشجویان در امتحانات تاثیر داشته باشد، اگرچه دانشجویان نظر دیگری دارند.
به طور کلی در ایران سه شیوه مختلف برای امتحان گرفتن از دانشجویان به شکل مجازی وجود دارد؛ برگزاری امتحانات کتبی بدون استفاده وب‌کم یا دوربین، برگزاری امتحانات با استفاده از صوت و دوربین و یا دریافت پروژه از دانشجویان برای اعلام نمره توسط اساتید.
صفوی می‌گوید: «در نوع اول امتحانات این امکان وجود دارد که فرد دیگری کنار دانشجو بنشیند و به او کمک کند و احتمال تقلب زیاد است، در روش سوم شانس تقلب بستگی به نوع گزارش داده شده توسط استاد کاهش پیدا می‌کند. من خودم با روش دوم امتحان می‌گیرم، در این شرایط بالای ۹۰درصد مواقع هیچ تقلبی صورت نمی‌گیرد، البته بار اول یک تعدادی سعی کردند تقلب کنند و من با تشخیص تجربی خودم فهمیدم و به جای آن امتحان سخت‌تری گرفتم. بعد دیگر کسی جرات نکرد، تقلب کند. در این روش حتی می‌توان با چیدمان دوربین طوری عمل کرد که امتحان از حضوری مطمئن‌تر باشد.»
با این وجود به نظر می‌رسد تعداد بالای دانشجویان در برخی کلاس‌ها، عدم دسترسی برخی از دانشجویان به «وب‌کم» برای برقراری تماس تصویری هنگام امتحانات و … همگی باعث شدند تا برگزاری بخشی از امتحانات به این روش برای اساتید اصلا امکان‌پذیر نباشد.
رئیس کارگروه تخصصی آموزش‌های الکترونیکی، توضیح می‌دهد: «در دروس تخصصی تعداد دانشجویان کلاس‌ها کمتر است، آمار دقیقی ندارم اما احتمالا امتحانات ۵۰درصد دروس می‌توانند با دوربین برگزار شوند، با اقداماتی می‌توان احتمال تقلب در روش اول را هم کم کرد؛ مثلا نباید از کتاب به شکل مستقیم سوال داد، وقت سوالات را کم کرد و …حتما یک عده از دانشجویان هم خودشان تقلب نمی‌کنند و به همین دلیل میزان تقلب محدود می‌شود.»
با این وجود برخی از دانشجویان معتقد هستند، که به دلایل محدود بودن سیستم امتحان مجازی، متاسفانه این روش‌ها مانع تقلب در امتحاناتشان نمی‌شود.
دانشجوی دیگری از دانشگاه خوارزمی در این رابطه می‌گوید: «در دو ترم گذشته اساتید به شکل‌های مختلفی امتحانات را برگزاری کردند تا به شکلی جلوی تقلب را بگیرند، اما واقعیتش این است که به دلایل ضعیف بودن سرعت اینترنت و محدودیت‌های سیستم آموزش مجازی همیشه راهی برای تقلب پیدا می‌شود، مثلا اگر استادی سوال‌های متنوع به دانشجویان بدهد ما سریع در فضای مجازی به چند گروه برای پاسخ به سوالات تقسیم می‌شویم.»
تقلب سیستماتیک به کمک تلگرام؛ عضو «اد» کن، رایگاه آگهی بذار و همیار تقلبت را پیدا کن
اما این‌ها تنها بخشی از تقلب‌هایی است که در هنگام امتحانات مجازی صورت می‌گیرد، شرایط به جایی رسیده که دیگر ایجاد فضایی برای تقلب دانشجویان، به منبع درآمد چند نفر تبدیل شده است.
برای مثال در چندین کانال تلگرامی مختلف به وجود آمده است که دانشجویان در آن‌ها آگهی می‌گذارند و بعد فردی متناسب به امتحانشان پیدا می‌کنند که به جای آن‌ها امتحان بدهد.
دانشجوی فیزیک، در این رابطه به می‌گوید: «اتفاقا در یکی از امتحانات‌مان از این شیوه استفاده کردیم، با واسطه‌ای با یک کانال تلگرامی آشنا شدیم و به ازای اضافه کردن چند عضو به این کانال او به ما اجازه داد در آن کانال برای امتحان درسی آگهی بگذاریم و فردی پیدا شد به ازای سوالی ۳۰ تا ۴۰ هزار تومن در آن امتحان جای ما شرکت کند.»
وزارت علوم چندی پیش اعلام کرده بود که تقلب در امتحانات مجازی را به کمک پلیس فتا پیگیری می‌کنند، به نظر می‌رسد این بخشی است که وزارت علوم از پلیس فتا برای آن درخواست کمک کرده است.
صفوی توضیح می‌دهد: «پلیس فتا با کسانی که به شکل سیستماتیک تقلب می‌کنند، برخورد می‌کند. این اتفاق قبلا هم رخ داده است. من اگر مسئولیت این کار را داشتم، با این‌ها به شکلی برخورد می‌کردم که در تاریخ ثبت شود. چراکه این کار خیانت یک فرد به جامعه است و کار به جایی می‌رسد که گفته شود این نمره‌ها اعتبار ندارند، این‌ها هم یک جمعیت را بدبخت و هم افرادی که تقلب نکرده‌اند بدنام می کنند. باید به عنوان خیانتکار بزرگ به جامعه معرفی شوند، این خطا با خطای فردی تفاوت زیادی دارد.»