ناصر تقوایی، خالق «دایی جان ناپلئون» درگذشت

درگذشت ناصر تقوایی، کارگردان نام‌آشنای سینمای ایران، جامعه هنری را در سوگ فرو برد. او که با آثاری چون «دایی جان ناپلئون» و «ناخدا خورشید» در تاریخ سینمای ایران ماندگار شد، پس از سال‌ها تلاش و خلق آثار ارزشمند، در سن ۸۴ سالگی چشم از جهان فروبست.

به گزارش رسا نشر، مرضیه وفامهر، همسر این هنرمند فقید، خبر درگذشت ناصر تقوایی را اعلام کرد. او در طول زندگی هنری خود با چالش‌های بسیاری روبرو شد، اما همواره استقلال فکری خود را حفظ کرد و آثاری را خلق کرد که فراتر از زمان و مکان، با مخاطبان خود ارتباط برقرار می‌کردند.

قیمت لحظه ای طلا، سکه و ارز

ناصر تقوایی، متولد ۲۲ تیر ۱۳۲۰ در آبادان، از پیشگامان موج نوی سینمای ایران بود. او با آثاری چون “آرامش در حضور دیگران”، “صادق کرده”، “نفرین”، “ناخدا خورشید”، “ای ایران” و “کاغذ بی‌خط” نام خود را در تاریخ سینمای ایران ثبت کرد. فیلم “ناخدا خورشید” جایزه پلنگ برنزی جشنواره لوکارنو را در سال ۱۹۸۸ برای او به ارمغان آورد.

تقوایی پس از انقلاب ۵۷، با محدودیت‌های فراوانی در تولید آثارش مواجه شد. او در این باره گفته بود: «تا وقتی سانسور این‌گونه عمل می‌کند، کار نمی‌کنم، فیلمی نمی‌سازم و کتابی چاپ نمی‌کنم.»

همسر ناصر تقوایی با اعلام این خبر نوشت: «ناصر تقوایی؛ هنرمندى که دشوارى آزاده زیستن را برگزید به رهایى رسید. پروازش را به خاطر بسپاریم.»

او عاشق گیاهان بود، به یادش درخت بکاریم.

او عاشق نور بود، شمع خویش را بیافروزیم.

او عاشق جامه‌ى سپید بود، به یادش سپید بپوشیم.

او عاشق ادبیات بود، به یادش بخوانیم.

او عاشق سینما بود، به یادش تماشا کنیم.

زندگی‌نامه ناصر تقوایی

ناصر تقوایی، که در ۲۲ تیر ۱۳۲۰ در آبادان متولد شد، از جمله فیلمسازانی بود که جریان موسوم به «موج نوی سینمای ایران» را پایه‌گذاری کردند. منتقدان او را فیلمسازی مولف و اندیشمند می‌دانند که پیوندی هنرمندانه میان ادبیات، فلسفه و سینما برقرار کرد.

شهرت تقوایی بیش از هر چیز با ساخت سریال «دایی‌جان ناپلئون» در سال ۱۳۵۵ گره خورد؛ سریالی که از دل ادبیات ایران بیرون آمد و به یکی از تاثیرگذارترین آثار تاریخ تلویزیون کشور تبدیل شد. آثار سینمایی او مانند «آرامش در حضور دیگران»، «صادق کرده»، «نفرین»، «ناخدا خورشید»، «ای ایران» و «کاغذ بی‌خط» نیز جایگاه ویژه‌ای در سینمای ایران دارند.

تقوایی فعالیت خود را با مستندسازی آغاز کرد. آثاری چون «مشهد قالی»، «اربعین» و «باد جن» از جمله مستندهای برجسته او هستند. او علاوه بر فیلم‌سازی، به نویسندگی نیز پرداخت و مجموعه داستان «تابستان همان سال» را منتشر کرد.

او در طول زندگی حرفه‌ای خود بارها با سانسور و محدودیت‌های تولید مواجه شد و همین امر موجب شد که پروژه‌هایی مانند «کوچک جنگلی»، «رومی و زنگی» و «چای تلخ» ناتمام بمانند. او در واکنش به این شرایط گفته بود: «تا وقتی سانسور این‌گونه عمل می‌کند، کار نمی‌کنم؛ نه فیلمی می‌سازم و نه کتابی چاپ می‌کنم.»

منتقدان از او به عنوان یکی از معدود سینماگرانی یاد می‌کنند که به خوبی ادبیات را می‌شناخت و با تکیه بر جهان‌بینی انسانی و نگاه اجتماعی خود، آثارش را از مرز زمان و مکان فراتر برد. تقوایی جوایز و افتخارات متعددی را در کارنامه خود دارد، از جمله جایزه شیر نقره‌ای جشنواره ونیز برای «آرامش در حضور دیگران» و تندیس طلایی جشنواره سانفرانسیسکو برای فیلم کوتاه «رهایی». او در سال ۱۳۹۲ نشان فیروزه جشنواره «سینما حقیقت» را به پاس یک عمر فعالیت هنری دریافت کرد.

با رفتن ناصر تقوایی، سینمای ایران یکی از چهره‌های برجسته و متفکر خود را از دست داد؛ فیلمسازی که در تمام سال‌های فعالیتش، چه در دوران حضور و چه در سکوت، تصویری ماندگار از تعهد، استقلال فکری و عشق به هنر را در ذهن مخاطبانش حک کرد. آیا میراث هنری او همچنان الهام‌بخش نسل‌های آینده خواهد بود؟

————————

*منبع: فرید، کیانوش. «۸۳ سالگی ناصر تقوایی و کتابی که قرار بود سریال «کوچک جنگلی» باشد». ۲۱ تیر ۱۴۰۳.