سرنوشت برجام در زمان دولت ابراهیم رئیسی چگونه خواهد بود؟ / فارن پالیسی: احیای برجام یک جوک است!

به گزارش خبر فوری، بحث برجام در دولت ابراهیم رئیسی بیش از همیشه نقل مجلس رسانه‌های غربی است. فارن پالیسی اخیرا مقاله‌ای مفصل در این باب نوشته است. نویسنده مقاله معتقد است احیاء برجامی که در سال ۲۰۱۵ منعقد شد، در این وضعیت بیشتر شبیه یک جوک است و بعید است در این شرایط توافق هسته‌ای به وضعیت اولش باز گردد.

چرا احیای برجام سال ۲۰۱۵، بعید است؟

فارن پالیسی چند علت برای این امر می‌شمارد. از نظر نویسنده اولا آمریکا و ایران به شدت به هم بی‌اعتماد شده اند. انتخاب ابراهیم رئیسی (به تعبیر نویسنده یک اصولگرای سخت) به عنوان رئیس جمهور بعدی ایران باعث شده آمریکایی‌ها نگران شوند. هرچند رئیسی گفته به برجام پایبند است اما دولت آمریکا و منتقدان آمریکایی برجام گمان می‌کنند شرایط در دولت رئیسی به مراتب سخت‌تر از دوران حسن روحانی اعتدالگرا خواهد بود.

این بی‌اعتمادی البته دو طرفه است. نباید فراموش کرد که ابتدا این آمریکا بود که از برجام خارج شد و حالا ایران نسبت به دولت ایالات متحده بدبین است. این بی‌اعتمادی به حدی است که تیم مذاکره کننده ایران از آمریکا خواسته تعهدنامه کتبی بدهد که از برجام خارج نمی‌شود؛ تقاضایی که برای بایدن و دولتش سخت است و بعید است به آن تن بدهند.

علت دیگر افزایش بی اعتمادی و شک، تحولات سریع در دو جبهه است. دولت بایدن علی رغم تاکید ابتدایی اش بر بازگشت به توافق هسته ای حالا طبق برخی گزارش ها نمی‌خواهد همه تحریم‌های اعمال شده علیه ایران در زمان ترامپ را بردارد. از طرف دیگر، پیشرفت هسته ای ایران هر روز بیشتر می‌شود و سانتریفیوژهای آن بیش از گذشته فعالیت می‌کنند. این دو اتفاق باعث شده، شرایط استراتژیک به سرعت تغییر کند و دو طرف دچار بی‌اعتمادی به یکدیگر شوند.

بخشی از برجام می‌تواند احیاء شود

با این حال، به نظر می‌رسد که بازگشت به بخشی از توافق نامه هسته ای سال ۲۰۱۵ یا ایجاد یک توافق نامه جدید در وین ممکن باشد. نویسنده فارن پالیسی ضمن تاکید بر این نکته معتقد است هر دو طرف (ایران و آمریکا) از نابودی کامل برجام ضرر می‌کنند و از جهاتی به این توافق نامه احتیاج دارند.

نویسنده مدعی است که اولا مقامات بالادستی ایران که رابطه خیلی خوبی با رئیسی دارند سعی می‌کنند به دولت او کمک کنند تا او به سرنوشت روحانی دچار نشود و بهترین کمک به او، احیاء محدود توافق هسته ای { پیش از ورود او به پاستور} است تا حداقل بخشی از تحریم ‌ها برداشته شود.

از طرف دیگر، ایالات متحده گمان می‌کند رسیدن به توافق جدید بعد از اگوست و ورود رئیسی به پاستور سخت‌تر می‌شود. از این جهت ترجیح می‌دهد حداقل در زمان روحانی و در وین با برخی شرایط به برجام بازگردد.

هر چند نباید فراموش کرد که دولت بایدن به شدت توسط نمایندگان جمهوری خواه تحت فشار است تا فعالیت منطقه ای و بالستیک ایران را در برجام جدید یا تعدیل شده بگنجاند اما دولت آمریکا خوب می‌داند که دولت ابراهیم رئیسی به هیچ وجه به این مساله پایبند نخواهد بود و همانطور که رئیس جمهور آینده ایران در نشست خبری خود بر آن تاکید کرد، فعالیت موشکی ایران غیرقابل مذاکره خواهد بود.

از طرف دیگر، اتفاقی که در مورد ایران خواهد افتاد و شرایط را برای سخت خواهد کرد این است که اولتیماتوم دولت ایران به آژانس اتمی به زودی تمام خواهد شد و در صورت عدم احیاء برجام، شاید پروتکل الحاقی و نظارت مراکز هسته ای توسط ماموران آژانس، به دستور ایران لغو شود. مشخص نیست رافائل گروسی (رئیس آژانس) بار  دیگر بتواند مقامات ایرانی و دولت جدید را راضی کند که این مدت زمانی را تمدید کنند.

بزرگترین مشکل در مذاکرت وین چیست؟

فارن پالیسی تاکید دارد یکی از بزرگترین گره های نشست وین در حال حاضر این است که آمریکا همه تحریم ها را بر می دارد یا نه. ایران تاکید دارد که آمریکا نه تنها همه تحریم های اعمال شده در زمان ترامپ بلکه همه تحریم های ظالمانه علیه ایران (حتی تحریم های پیش از ترامپ) را باید لغو کند. این در حالی است که آمریکا حتی به لغو همه تحریم های زمان ترامپ هم راضی نشده است.

قبل از ترامپ و در زمان اوباما نیز همه تحریم ها لغو نشد و برخی تحریم ها تنها با تغییر عنوان به حیات خود ادامه دادند. بسیاری از تحریم ها از ذیل برچسب تحریم های هسته ای خارج شده و با عناوینی چون مساله حقوق بشر به حیات خود ادامه دادند.

ایران مخالف شدید این نوع برخورد است و تاکید دارد که آمریکا باید همه تحریم های ضد ایرانی را بردارد. این مساله حالا تبدیل به یک گره شده و مشخص نیست چه زمانی حل می شود.

مشکل بزرگ دیگری به نام رژیم صهیونیستی وجود دارد

مساله دومی که فارن پالیسی به آن اشاره دارد، روی کار آمدن دولت نسبتا افراطی  (hard – line) در اسرائیل است. دولت نفتالی بنت به شدت مخالف برجام است. هفته پیش آویو کوچاوی (Aviv Kochavi)، رئیس ستاد ارتش اسرائیل به واشنگتن سفر کرد تا مانع بازگشت دولت بایدن به برجام شود. طبق گزارش رسانه های اسرائیل، کوچاوی در این سفر به مقامات امنیتی آمریکا هشدار داده که “بیدار شوند” و به برجام باز نگردند. او همچنین گفته بازگشت آمریکا به برجام بعد از روی کار آمدن دولت جدید ( دولت ابراهیم رئیسی) اقدامی “خطرناک” خواهد بود.

نفتالی بنت (نخست وزیر جدید رژیم صهیونیستی) بر خلاف نتانیاهو گفته قصد دارد با آمریکا همکاری  کند و به صورت مجزا و مستقل از آمریکا عمل نکند. با این حال، او نیز همانند سلف خود به شدت مخالف برجام و مذاکرات وین است و سعی دارد آمریکا را راضی کند که به برجام باز نگردد.

بیم و امید برای توافقی ناخوش

فارن پالیسی در انتهای مقاله خود تاکید دارد که علی رغم همه این مشکلات برخی کارشناسان معتقدند که بازگشت به برجام و احیاء آن بسیار بهتر از ادامه این بن بست است. نویسنده تاکید دارد که اقتصاد ایران به علت تحریم ها سخت آسیب دیده و واشنگتن نیز می‌داند که هر نوع توافقی با ایران بهتر از عدم توافق است.

این نشان می‌دهد که شاید احیاء بخشی از برجام ممکن باشد اما مشخص است که احیاء تمام و کمال آن میسر نیست و بعید است دو کشور به شرایط سال ۲۰۱۵ بازگردند.