موضوع تعطیل شدن پایتخت دوباره پا گرفته است. این بار اما نه به خاطر ویروس کرونا، که همه چیز زیر سر آلودگی هواست.
دود و آلاینده‌ها امسال دیگر کمر همت بسته‌اند تا ریه‌های سالم‌مانده از ویروس کرونا را با دستان خودشان نابود کنند. مردمی که ماه‌هاست با کرونا می‌جنگند حالا دچار دردسر بزرگ دیگری شده‌اند و آن هم آلودگی است. اگرچه آلودگی هوا داستان جدیدی در پایتخت و سایر کلانشهرهای کشور به حساب نمی‌آید، اما اوضاع حالا آن‌قدر خطرناک شده که مسئولان به فکر تعطیلی پایتخت افتاده‌اند.
سال‌های گذشته، که ویروس کرونایی در کار نبود و مردم زندگی عادی خود را می‌گذراندند و دانش‌آموزان راهی مدرسه می‌شدند، نخستین راهکار هنگام مواجهه با آلودگی هوا تعطیلی مدارس و اجرای طرح زوج یا فرد از دم در منازل بود. اما حالا که دیگر مدرسه‌ای در کار نیست و کودکان و نوجوانان و حتی دانشجویان از خانه کلاس‌هایشان را به شکل مجازی برگزار می‌کنند چاره دیگر تعطیلی کل شهر است.
از یک ماه پیش که باران و باد شدید در تهران آغاز شد مردم انتظار داشتند آلودگی هوا دست‌کم هنگام باد و باران و پس از آن قطع شود؛ اما شدت آلاینده‌ها چنان زیاد بود که حتی باد و باران هم زورشان نرسید. کار تا جایی پیش رفت که مردم در سرما فرق مه و آلودگی هوا را نمی‌توانستند تشخیص دهند، تا اینکه حرف از مازوت به میان آمد.
همان روزها هم کارشناسان و مسئولان از این موضوع ابراز نگرانی کردند که افزایش آلودگی هوا بر مرگ‌ومیر کرونا هم اثر می‌گذارد. مسعود تجریشی معاون محیط انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست بر اساس مطالعات منتشرشده در خصوص تاثیر آلودگی هوا بر افزایش مرگ‌ومیر ناشی از کووید-۱۹ در جهان گفت: «در آمریکا در ازای هر یک واحد افزایش ذرات معلق ۱۰ درصد به مرگ‌های ناشی از کووید-۱۹ اضافه می‌شود.»
از سوی دیگر، عیسی کلانتری رئیس سازمان محیط‌زیست هم تاکید کرد که آلودگی‌های گازوئیل و مازوت مرگ‌ومیر کرونا را تا ۶ برابر افزایش می‌دهد. او همچنین توضیح داد که در شهرهایی مثل تهران، کرج، مشهد، تبریز، اصفهان و قزوین به هیچ وجه نباید نیروگاه‌های موجود در آنها مازوت مصرف کنند و اصلاً نباید خودروها و کامیون‌های دیزلی و به خصوص فرسوده را به داخل این شهرها راه دهیم.
حتی سمیه رفیعی رئیس فراکسیون محیط‌زیست مجلس هم گفت که خطر آلودگی هوای تهران می‌تواند منجر به نسل‌کشی شود.
بوی نامطبوع، اژدهای چندسر تهران
در این میان ماجرای بوی نامطبوع پایتخت آن هم بیشتر از سال گذشته مطرح شد. تا آنجا که آرش حسینی میلانی رئیس کمیته محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران از آن تحت عنوان اژدهایی چند یاد کرد و گفت انتشار بوی نامطبوع در شهر تهران اژدهایی چندسر است که هر سال سر جدیدی به آن اضافه می‌شود.
اظهارنظرات متفاوتی درباره علت این حجم آلودگی در شهر وجود داشت. در کنار ماجرای مازوت، پسماندسوزی هم جزو دلایل قابل توجه بود.
محمد رستگاری معاون نظارت و پایش محیط‌زیست استان تهران پسماندسوزی را یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین تخلفات در زمینه ایجاد و تشدید آلودگی هوای تهران برشمرد و اظهار کرد: «پسماندسوزی معضلی است که باعث تشدید آلودگی هوا به ویژه در فصل‌های پاییز و زمستان می‌شود، اما معمولاً افرادی که اقدام به پسماندسوزی می‌کنند قابل شناسایی نیستند مگر اینکه حین این اقدام مشاهده شوند، بنابراین پیشگیری و مقابله با آن کاری دشوار است.»
به گفته او، طی این مدت هیچ‌گونه تخلف قابل توجهی از سوی صنایع و کارخانه‌های عمده و بزرگ‌مقیاس استان تهران صورت نگرفته است. با این حال گشت و پایش و نظارت‌ها بر این واحدها ادامه دارد.
آلودگی مازوت از اراک تا تهران
نکته قابل توجه آنکه تهران تنها شهر آلوده و مسموم از مازوت نبود؛ اراک و قزوین و همدان و اهواز هم مشکلات مشابهی داشتند. کمااینکه استاندار اراک صراحتاً عنوان کرد که نیروگاه شازند این شهر روزانه ۲ میلیون لیتر مازوت مصرف می‌کند. خبری که باعث شد پس از مدتی، وزارت نیرو به نیروگاه شازند تذکر بدهد.
البته در این میان ماجرای قدیمی عمل نکردن به قانون هوای پاک هم سر جای خود بود. قانونی که تصویب شده اما اجرا نمی‌شود. کلانتری استانداری را در قبال این موضوع مسئول دانست و انتقاد کرد که قانون هوای پاک در تهران زیر پا گذاشته می‌شود.
استانداری: مازوتی در تهران نمی‌سوزد
اما با اینکه از شهردار تهران گرفته تا برخی مسئولان استانی و شهری از سوزاندن مازوت و عاملیت آن در آلودگی هوای تهران حرف زده‌اند، استانداری آن را نقض می‌کند. استانداری تهران که امروز کمیته اضطراری به منظور بررسی این مشکل در تهران برگزار کرده معتقد است در حال حاضر هیچ صنایع و نیروگاهی در تهران از سوخت مازوت استفاده نمی‌کند. انوشیروان محسنی بندپی، استاندار تهران، با اشاره به این مساله گفت: «این موضوع مورد تایید شرکت پخش و پالایش فراورده‌های نفتی و محیط‌زیست استان تهران است. به این ترتیب صنایع از سوخت گاز و گازوئیلی که حداقل ۵۰ درصد آن از یورو۴ برخوردار است استفاده می‌کنند.»
جلوگیری از تردد خودروهای دودزا و فاقد معاینه فنی توسط پلیس، نظارت بر این بخش، برخورد با موتورسیکلت‌های فاقد معاینه فنی، توقف فعالیت‌های عمرانی تا اطلاع ثانوی و کنترل فعالیت معادن شن و ماسه به میزان تاثیری که بر آلودگی هوا دارند از جمله تصمیماتی است که در این کمیته اضطرار اخذ شده است.
اما مهم‌ترین موضوع محل بحث در این کمیته مورد مرتبط با تعطیلی پایتخت است. ماجرایی که از ابتدای شیوع ویروس کرونا به گوش‌ها آَشناست.
به گفته محسنی بندپی، پیشنهاد ۲ روز تعطیلی برای همه دستگاه‌های اداری دولتی، خصوصی و همچنین فعالیت‌های عمرانی به معاون اول رئیس‌جمهور ارائه خواهد شد که برابر قوانین معاون اول رئیس‌جمهور یا هیات‌وزیران در این خصوص تصمیم‌گیری نهایی را انجام خواهند داد.
استاندار تهران توضیح داد که اقدامات هفته گذشته تاثیری بر بهبود هوا نگذاشته: «ظرف روزهای گذشته ۲ لایه وارونگی در ارتفاع ۲۰۰ و ۹۰۰ متری را شاهد بوده‌ایم به این ترتیب به رغم همه تمهیدات اتخاذشده باید تمهید دیگری اندیشیده شود. بر همین اساس و با توجه به مصوبه هیات‌وزیران که در چنین شرایطی باید تدابیر سخت‌تری نسبت به حفظ و ارتقای سلامت جامعه بیندیشیم، باید تصمیماتی برای کاهش عوامل تماس با این ذرات اتخاذ کنیم؛ لذا پیشنهاد و جمع‌بندی جلسه امروز برای معاون اول رئیس‌جمهور ارسال خواهد شد.»
حالا دوباره رئیس‌جمهوری مانده و تصمیم برای تعطیلی تهران. موضوعی که دولت در ابتدای ورود ویروس کرونا به کشور در مقابلش مقاومت کرد و در شرایطی که بسیاری از کشورها ابزار قرنطینه را برای کنترل شیوع بیماری انتخاب کرده بودند، وزارت بهداشت ایران آن را عصر حجری خوانده بود. اگرچه کمی بعد به خاطر تعطیلات عید نوروز شکلی از این قرنطینه اعمال شد اما با بازگشایی‌ها، از مدارس گرفته تا تجمعات، پیک‌های بعدی ویروس کرونا در کشور استارت خورد.
البته دولت بازهم پس از مقاومت بسیار زیاد در نهایت تصمیم به اعمال محدودیت‌هایی گرفت که اگرچه شبیه به تعطیلی‌های سایر کشورها نبود، اما به هر حال توانست آمار را طبق آنچه اخبار رسمی می‌گوید کاهش دهد.
بسیاری از کارشناسان سلامت معتقدند که اگر ایران هم شبیه به سایر کشورها قرنطینه را زودتر اعمال می‌کرد، شاید آمار کرونا و مرگ‌ومیر و ابتلایش تا این جد در کشور اوج نمی‌گرفت. حالا البته موضوع چیز دیگری است. آلودگی هوا، اگرچه پاندمی جهانی نیست، اما دست‌کمی هم از آن ندارد. ولی اینکه تعطیلی دوای درد آن است یا تنها مسکنی موضعی است پرسشی است که کارشناسان باید پاسخش را بدهند.