کم‌گناه / در سریال «همگناه» هیچ اتفاقی رخ نمیدهد

استقبال از وی‌‏اودی‌‏ها باعث شده که آن‏ها تنها نقش پلتفرم‏هایی برای دسترسی و انتشار به آثار تولید شده در سینمای ایران که مجوز ورود به شبکه نمایش خانگی را گرفته‏‌اند یا فیلم‏ها و سریال‏های خارجی را نداشته باشند، بلکه در یک اتفاق ویژه – و احتمالاً در نگاه اول مثبت – وارد عرصه سرمایه‌‏گذاری برای تولید آثار تلویزیونی و سینمایی هم شوند.
در سال‏های ابتدایی فعالیت شبکه نمایش خانگی به شکل کنونی آن و تولید و عرضه سریال‏های تلویزیونی معمولا درد مشترکی به عنوان پایان نیافتن آثار و حواشی اطراف آن رخ می‏داد. اما به تدریج نه‌تنها این مشکل برطرف شد بلکه شاهد اتفاقات دیگری هم در عرصه سریال‏سازی در شبکه نمایش خانگی بودیم. به این ترتیب سریال‏هایی تولید و به صورت هفتگی در اختیار مخاطب قرار گرفت که هر یک از آن‏ها می‏توانست تأثیری کلیدی بر روند سریال‏سازی در شبکه نمایش خانگی داشته باشد. مورد پرحاشیه و پر جنجال «شهرزاد» ساخته حسن فتحی دقیقاً در حال انجام چنین کاری بود. هر چند «شهرزاد» با استقبال فراوان مخاطبان طی سه فصل به پایان رسید اما حواشی اطراف آن خبر از داستان پرحادثه سریال‏های شبکه نمایش خانگی می‏داد. در سال‏های بعد هم سریال‏هایی متفاوتی در شبکه نمایش خانگی پخش شد که نمی‏توانست همه موارد مورد نظر برای توجه همگانی را به خود جلب کند.
هر چند که در طول مدت اخیر نام‏های معروفی برای ساخت مجموعه‏‌هایی در شبکه نمایش خانگی مطرح شده و حتی در حال فیلمبرداری هستند، اما بدون شک مهم‏ترین پدیده این روزهای شبکه نمایش خانگی در وی‌‏اودی‏‌های مهم ایران، سریال «هم‏گناه» است. سریالی به تهیه‌‏کنندگی و کارگردانی مصطفی کیایی که هفته گذشته با پخش اپیزود ۱۲ به کارخود در فصل اول پایان داد و قرار است به فاصله کوتاهی فصل دوم آن نیز در دسترس مخاطبان قرار بگیرد.
در زمانه‏ای که سریال‏های شبکه نمایش خانگی سعی می‏کنند پای ستاره‌‏های سینما را به حضور در مجموعه‌‏های خود باز کنند، سریال «هم‏گناه» بدون شک یکی از پرستاره‏‌ترین سریال‏هایی لقب می‏گیرد که در شبکه نمایش خانگی پخش شده است. سریالی که شاید بخش مهمی از ترکیب بازیگران آن مدیون حضور برادران کیایی در پشت دوربین و فیلمنامه این اثر باشد.

«هم‏گناه» مصطفی کیایی ساخته است. کارگردانی که آثار سینمایی او معمولا در زمره پرفروش‏های سال قرار می‏گیرد. فردی که با ساخت آثاری روان و با ریتم تند در سینمای ایران معروف شد و در فیلم‏هایش گرچه دغدغه گیشه به خوبی دیده می‏شد اما معمولا موضوع فیلم را فدای گیشه نمی‏کرد. مصطفی کیایی در آثاری چون «خط ویژه»، «عصر یخبندان» و «بارکد» تا فیلم‏هایی مانند «چهارراه استانبول» و حتی با اغماض «مطرب» نشان می‏دهد که نبض مخاطب را در دست دارد و می‏داند چگونه می‏توان در زمانی نزدیک به ۱۲۰ دقیقه کاری کرد که سینما هر سانس پُر از تماشاگر باشد.
از سوی دیگر نویسنده فیلمنامه «هم‏گناه» محسن کیایی است. بازیگر بانمک این روزهای سینمای ایران که گرچه در کارنامه نویسندگی یک سریال و یک فیلم‌‏سینمایی را دارد اما تاکنون مانند بازیگری در فیلم‏های برادرش، در مقام نویسنده در کنار مصطفی کیایی قرار نگرفته بود. محسن کیایی به همراه علی کوچکی فیلمنامه هم‏گناه را نوشته‏اند و در آن تلاش کرده‏اند با طراحی یک قصه پرشخصیت حول خانواده صبوری، داستانی را تعریف کنند که رازهایی از گذشته و حال را در خود دارد.
با این توضیحات مفصل می‏توان به سراغ بررسی سریالی رفت که طبق آمارهای منتشر شده از سوی روابط عمومی یکی از وی‏‌اودی‌‏ها، قسمت پایانی فصل اول آن با «ثبت ۱۰ میلیون دقیقه تماشا در روز اول» به رکوردی تازه دست پیدا کرده است. این مساله نشان می‏دهد که «هم‏گناه» علاوه بر ترکیب بازیگران در زمینه مخاطب هم بسیار مورد توجه بوده است. اما سوال کلیدی در ورای این آمارها، ترکیب بازیگران و تلاش برادران کیایی این است که آیا می‏توان سریال «هم‏گناه» را اثری ویژه در بین سریال‏های شبکه نمایش خانگی دانست؟
«هم‏گناه» را از یک نظر می‏توان سریال خوبی به حساب آورد. داستان سریال با یک جناب سرهنگ صبوری (با بازی پرویز پرستویی) آغاز می‏شود که پس از سال‏ها موفق شده اطلاعاتی درباره زن و پسر گمشده‏اش به دست بیاورد. سریال در اپیزود پایلوت خود شروع موفقی دارد و می‏تواند مخاطبش را به خود نزدیک کند. در این بین پس از سال‏ها دوباره پرویز پرستویی و حبیب رضایی در یک قاب در مقابل هم قرار می‏گیرند و این شاید زنده کردن یکی از بزرگ‏ترین ترکیب‏های دو نفره سینمای ایران در طول سال‏های پس از انقلاب باشد. اما آنچه در قسمت ابتدایی رخ می‏دهد، خیلی زود راه افول به خود می‏گیرد و قرار است سریال غیر از این داستان، داستان‏های دیگری را هم دنبال کند. به عبارتی تمام خانواده صبوری بخشی از اتفاقاتی هستند که با ورود پسر سرهنگ رنگ و بوی رفتار آن‏ها هم تغییری کاربردی می‏کند.
اما سریال به‌هیچ‌وجه در این بخش موفق نیست. بازی‏های سریال به شکلی اساسی در اغلب اوقات چنگی به دل نمی‏زند. حتی بازی‏های کوتاه حبیب رضایی در نقش پرویز و طنازی‏‌های معمولا جذاب محسن کیایی در نقش‏هایش هم کمکی به نجات آن‏چه در «هم‏گناه» در حال رخ دادن است نمی‏کند. متاسفانه نه‌تنها بازی‏های ستاره‏‌های سریال مانند پرویز پرستویی و مهدی پاکدل هیچ چنگی به دل نمی‏زند بلکه بازیگرهای کمتر دیده شده سریال (مانند بازیگر نقش هدیه و بازیگر نقش لیدا) هم حرفی برای گفتن ندارند و در بهترین حالت حتی کمکی هم به پیشبرد درست بار درام نمی‏کنند.
«هم‏گناه» بر خلاف سایر آثاری که از کارگردانش سراغ داریم با ریتمی معمولی ساخته شده است. هر چند که شکل فیلمنامه احتمالا اقتضای چنین انتخابی بوده اما حالا نقطه تمایز مصطفی کیایی با هم نسلان خود در فیلم‏سازی که همان ریتم تند و پرحادثه فیلم‏ها بود را هم ندارد.
در «هم‏گناه» ما با ترکیب‏های دو نفره زیادی روبه‏‌رو هستیم. هر چند که ترکیب پرویز پرستویی و حبیب رضایی قابل تحمل است و ترکیب محسن کیایی و هدیه تهرانی به دل می‏نشیند اما در مقابل ترکیب‏هایی مانند آنچه احسان کرمی در نقش امین با روشنک گرامی در نقش نیکی می‏سازند بسیار بد از آب درآمده است. حتی ترکیب سارا و پیمان (با بازی مارال بنی‏‌آدم و پدرام شریفی) هم این چنین است.
«هم‏گناه» بر خلاف سریال‏هایی که در شبکه نمایش خانگی ساخته شده به دلیل داستان‏های زیادی که قرار است تعریف کند وقتی برای ساختن موزیک‏‌ویدئو در میانه سریال ندارد اما این تعدد داستان‏ها گاهی باعث می‏شود که داستان اصلی به کلی فراموش شود. قطعا بخشی از این داستان‏ها حتی در راستای داستان اصلی هم قرار ندارد و این باعث می‏شود که سریال ضربه‏ای کاری از این تشتت دریافت کند.
شاید به عنوان نکته آخر بتوان به جمع‌‏بندی سریال در فصل اول پرداخت. متأسفانه در ایران و در صنعت ساخت سریال آن هم برای شبکه نمایش خانگی برخی از تعاریف استاندارد جهانی تغییر کرده است. یکی از این تعاریف پایان فصل برای مجموعه تلویزیونی است. وقتی ما از پایان فصل حرف می‏زنیم یعنی توقع داریم داستان تا حدی پیش رفته، گره‌‏هایی افکنده شده و حادثه‏‌هایی در میان باشد که تماشاگر را برای تماشای فصل دوم آماده کند. اما در «هم‏گناه»این قواعد تنها مسائلی برای گذران وقت است. گویی سریال برای ۲۴ اپیزود ساخته شده و حالا برای تنفس گروه تولید یا جذابیت رسانه‏‌ای قرار است آن را از وسط به دو نیمه تقسیم کنیم و بهترین کار در این راه هم این است که بنویسیم: پایان فصل اول. در اپیزود ۱۲ سریال «هم‏گناه» هیچ اتفاق ویژه‌‏ای رخ نمی‏دهد تا جایی که به راحتی می‏توان قسمت ۱۳ را هفته‌‏ها یا سال‏ یا سال‏ها بعد با برچسب فصل دوم پخش کرد بدون این‏که حتی ذهن مخاطب را به خود درگیر کند.
«هم‏گناه» قرار است داستان خانواده صبوری و هم‏نشینی گناه آنان را بازگو کند. اتفاقی از گذشته که بر زندگی امروز آنان اثر گذاشته است. اما به اندازه‌‏ای در این ۱۲ قسمت به این موضوع بی‌‏توجهی شده – به جز صحنه‌‏های بدون کلام جوانی سرهنگ صبوری – که گویی با مجموعه‏‌ای روبه‌رو هستیم که تأکید در آن بیش از هم‏گناه بودن بر روی کم‏‌گناه بودن است.