با تعطیلی دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی در پی شیوع بیماری کرونا در ایران از اوایل اسفندماه سال گذشته، آموزش‌های مجازی پا به عرصه آموزش‌های رسمی دانشگاه ها گذاشتند و جایگزین تدریس و تحصیل دانشگاهی شدند. شیوه‌ای نوین که به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم و دانش ناکافی برخی کاربران با چالش‌هایی همراه شد.
به گزارش ایرنا وقتی همه جهان از شیوع ویروس کرونا در شهر ووهان چین در آذرماه ۹۸ مطلع شدند، حواس‌ها به سمت این ویروس میکروسکوپی اما کشنده جلب شد. موضوع تا آنجا پیش رفت که زمزمه های شیوع این ویروس در ایران نیز کم کم به گوش رسید و در نهایت اول اسفند ماه رسانه های رسمی شیوع این بیماری در کشور را اعلام کردند.
یکی از تبعات شیوع این بیماری در ایران تعطیلی مدارس، مراکز آموزشی و دانشگاه ها بود که از همان روزهای اولیه اعلام رسمی این بیماری در کشور، به تدریج در استان های مختلف کشور، آغاز شد و دانش آموزان، معلمان، دانشجویان و استادان دانشگاهی را خانه نشین کرد.
تعطیلی دانشگاه سبب نشد تا آموزش کنار برود و دانشگاه‌ها با توجه به توان و ظرفیت خود آموزش مجازی را در دستور کار قرار دادند. در این زمینه بیشتر روسای دانشگاه‌ها و معاونان آموزشی، کیفیت آموزش را بالا ارزیابی کردند. اما بعضی از دانشجویان نظر دیگری دارند.
برگزاری ترم تابستانی مشخص نیست
سینا عبدالهی دانشجوی کارشناسی عمران دانشگاه امیرکبیر به ایرنا گفت: سه هفته پیش از نوروز ۹۹ بیشتر کلاس‌ها به دلیل شیوع کرونا تعطیل شد و از زمانی هم که آموزش آنلاین برقرار شد، بیشتر اساتید دروس عقب افتاده را آموزش می‌دادند.
وی ادامه داد: آموزش الکترونیک برای دروس نظری تا حدی قابل قبول است ولی برای دروس آزمایشگاهی به صورت آنلاین امکان ارائه این دروس وجود ندارد و مشخص نیست سرنوشت دروس کارگاهی و آزمایشگاهی چه می‌شود.
دانشجوی عمران دانشگاه امیرکبیر با بیان اینکه هنوز چگونگی برگزاری امتحانات یا افزایش طول ترم مشخص نیست، اظهار داشت: وزارت علوم با صدور بخش نامه‌ای تا حدی چگونگی برگزاری امتحانات را به دانشگاه‌ها واگذار کرد و دانشگاه‌ها هم هنوز برای بسیاری از موارد مانند ترم تابستان تصمیمی نگرفتند.
عبدالهی افزود: از واحدهای درسی من فقط ۲ واحد مانده و قرار بود در ترم تابستان آن را گذرانده و فارغ التحصیل شوم. ولی سرنوشت ترم تابستانی مشخص نیست و بسیاری از دانشجویان که در آستانه فارغ التحصیلی قرار دارند مانند من بلاتکلیف هستند.
وی با تاکید بر اینکه سرعت اینترنت نیز برای آموزش آنلاین پایین است، افزود: سرعت پایین اینترنت برای دانلود مطالب درسی یا فیلم‌های آموزشی کار را سخت تر کرده است. همچنین اینکه بیشتر اساتید از تلگرام برای ارسال فایل‌های آموزشی خود استفاده می‌کنند در حالی که تلگرام فیلتر است. همچنین قرار بود که اینترنت رایگان به دانشجویان واگذار شود که هنوز این امر محقق نشده است.
دانشجوی دوره کارشناسی دانشگاه امیرکبیر درباره اینکه دانشگاه در ایام شیوع کرونا تا چه اندازه به دانشجویان خدمات ارائه داده است، تصریح کرد: پیش از این برنامه‌ای به نام میز خدمت طراحی شده بود تا دانشجویان بتوانند مشکلات خود را مطرح کنند اما در زمان شیوع کرونا به رقم ارتباط با این مرکز پاسخی برای تماس‌ها و ایمیل‌ها دریافت نمی‌کنیم.
عبدالهی با بیان اینکه موضوع سنوات برای دانشجویان مشکلی جدید است، اظهار داشت: دانشگاه می‌گوید که دانشجو می‌تواند ترم را حذف کند بدون اینکه برای او سنوات در نظر گرفته شود. اما این موضوع سبب می‌شود بسیاری از دانشجویان که برای آینده تحصیلی خود برنامه‌ریزی کردند، دچار عقب افتادگی شوند و نیاز است دانشگاه در این خصوص تدبیری بیاندیشد.
وعده اپراتورهای تلفن همراه محقق نشده است
سعید حبیبا معاون دانشجویی دانشگاه تهران نیز چندی پیش اعلام کرد که اپراتورهای تلفن همراه در آغاز شیوع ویروس کرونا و مجازی شدن آموزش به دانشجویان، وعده‌هایی برای واگذاری اینترنت رایگان دادند اما تاکنون وعده آنها عملی نشده است.
وی گفت: وزارت علوم با تعاملی که با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دارد، به صورت جدی در تلاش برای واگذاری اینترنت رایگان به دانشجویان و اساتید است. البته قرار بود اپراتورها برای واگذاری اینترنت رایگان با دانشگاه‌ها همکاری کنند، ولی وعده‌های داده شده به خوبی عمل نشد. در حالی که در این برهه از زمان که مجموعه دانشگاهی از دانشجو گرفته تا اساتید، کارکنان و مسوولان برای افزایش کیفیت آموزش مجازی تلاش می‌کنند، نیاز است اپراتورها نیز برای محقق شدن این هدف با دانشگاه‌ها همکاری کنند.
معاون دانشجویی دانشگاه تهران با بیان اینکه احتمال دارد ویروس کرونا برای همیشه جزیی از زندگی ما شود، اظهار داشت: برای همین باید رفتار و نوع برخوردها درباره ویروس تغییر کند؛ سازماندهی و اینترنت رایگان برای دانشجویان در شهرهای کم برخوردار فراهم شود.
دانشجویان به همه کتب کتابخانه دسترسی دیجیتالی ندارند
حمید عمادی دانشجوی کارشناسی ارشد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: پس از شیوع کرونا هر چند دانشگاه‌ها آموزش مجازی را در دستور کار خود قرار دادند ولی دسترسی لازم به همه کتب کتابخانه دانشگاه فراهم نشد.
وی افزود: برای کتبی که پیش از این دیجیتالی بودند، امکان دسترسی فراهم بود ولی برای سایر کتب که لازمه پژوهش و تحقیق است، این امکان فراهم نیست.
دانشجوی دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه آموزش مجازی برای رشته‌های فنی و آزمایشگاهی کارایی لازم را ندارد، افزود: حدود ۳۰ درصد از اساتید نیز علاقه‌ای برای همراهی با فناوری‌های مجازی ندارند و این مساله سبب شده در این زمان که نیاز به اطلاعات بیشتر آنها در دنیای مجازی و کارایی لازم است، کمی عقب بمانند.
عمادی خاطرنشان کرد: آموزش مجازی هرچند تجربه نو در دانشگاه محسوب می‌شود ولی نشان داد که نیاز است زیرساخت‌های لازم را در این زمینه تقویت کرد تا برای برگزاری امتحانات و تعامل بین استاد و دانشجو نیز ضعف های موجود برطرف شود.
شیوه آموزش مجازی اساتید یکسان نیست
محمدامین جوادی دانشجوی دانشگاه صنعتی شریف نیز در گفت گو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: شیوه آموزش مجازی بین اساتید یکسان نیست؛ بعضی از اساتید چند ویس از درس مربوطه در گروهی که تشکل شده بود، ارسال می‌کردند. اما اساتید دیگری هم بودند که با روش های بهتری دروس را ارائه می‌دادند و با حساسیت و نگاه بهتری آموزش الکترونیک را پیش می بردند.
وی افزود: از آنجا که آموزش مجازی به صورت آنلاین و غیرتعاملی بود، نمی‌توانست بازدهی لازم را برخلاف کلاس های حضوری داشته باشد. همچنین بعضی از اساتید از همان جزوهایی که پیش از این داشتند، عکس گرفته و آن را در گروه ارسال می‌کردند بدون اینکه صحبت یا مطلب بیشتری به دانشجو ارائه دهند.
دانشجوی دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه نیاز است برای دروس آزمایشگاهی نیز برنامه ریزی شود، گفت: برای این مسئله می‌توان به عنوان مثال در ۲ هفته به صورت حضوری دروس آزمایشگاهی را ارائه داد و پس از آن برای امتحانات پیگیر شد. همچنین برای حذف ترم نیز پیش از شیوع کرونا دانشجو می‌توانست ۲ ترم تحصیلی را حذف کند ولی با فرصت حذف تا سه ترم نیز فراهم شده است.
جوادی درباره چگونگی برگزاری امتحانات میان ترم نیز گفت: امتحانات میان ترم به صورت مجازی برگزار می‌شود. ولی این وضعیت سبب شده است که امکان تقلب نیز برای دانشجویان فراهم شود.
وی درباره اینکه آموزش مجازی تا چه اندازه برای دانشگاه‌ها مفید است، افزود: آموزش الکترونیک به عنوان یک مکمل برای دروس نظری می‌تواند مفید باشد. به خصوص برای دروسی که استاد برنامه حل تمرین دارد و بدون اینکه دانشجو در دانشگاه حاضر شود، می‌توان به صورت مجازی و تعاملی این واحد درسی را آموزش داد.
دبیر سابق انجمن علمی دانشگاه شریف خاطرنشان کرد: در مجموع محیط دانشگاه از نظر تعامل، هم افزایی بین استاد و دانشجو و فضای دانشگاهی که در کلاس درس حاکم است، سبب می‌شود دانشجو بیشتر از محتوای دروس استفاده کند؛ بنابراین نباید همه دروس به صورت آنلاین و مجازی ارائه شوند.
بیشتر کلاس‌های دروس نظری هم برگزار نشد
امیرحسن مولایی دانشجوی دانشگاه حکیم سبزواری نیز به ایرنا گفت: بازدهی دروس نظری در آموزش آنلاین فقط برای یک یا دو درس خوب بود ولی برای سایر دروس بازدهی خوبی نمی توان برای آنها تصور کرد. زیرا به عنوان مثال از ۲۰ واحدی که پیش از این برای ترم ۹۸-۹۹ گرفته بودم، فقط ۸ واحد آن را اساتید به صورت مجازی برگزار می‌کنند و برای سایر دروس هیچ کلاسی برگزار نشد.
وی ادامه داد: بعضی از اساتید فقط از جزوه خود عکس گرفته و آن را در گروهی که در فضای مجازی تشکیل دادیم، ارسال می کنند و می‌گویند این جزو را بخوانید.
مولایی با بیان اینکه اینترنت در این روزها سرویس دهی خوبی نداشت، گفت: هزینه اینترنت هم به عهده دانشجو بود و هم اینکه باید با سرعت کم اینترنت فیلم‌های آموزشی یا وویس اساتید را هم دانلود می‌کردیم که بسیار کار را سخت کرده بود.
وضعیت برگزاری دروس عملی هنوز مشخص نشده است
شهاب نظری دانشجوی کارشناسی کامپیوتر دانشگاه امیرکبیر نیز به خبرنگار ایرنا گفت: تاکنون برای درس‌های نظری آموزش الکترونیک موثر بوده ولی هنوز برای درس های علمی کار خاصی انجام نشده است. از طرفی اساتید عنوان می‌کنند باید دانشجویان برای آزمون میان ترم به صورت آنلاین آماده شوند.
وی در خصوص کیفیت آموزشی که توسط اساتید ارائه می‌شود نیز اظهار داشت: اساتیدی که با استفاده از تخته از مطالب درسی را ارائه می‌دهند، در فضای مجازی آموزش آنها دچار افت نشده است. اما بعضی از اساتید که هنوز از روش‌های آموزش مجازی فاصله دارند، نتوانستند در این راه به خوبی عمل کنند.
دانشجوی کارشناسی کامپیوتر با بیان اینکه فایل‌های تصویری که اساتید ارسال می‌کردند نیز به دلیل حجم بالا برای بسیاری از دانشجویان قابل استفاده نبود، خاطرنشان کرد: البته من برای حجم اینترنت مشکلی نداشتم ولی دانشجویانی بودند که به دلیل سرعت پایین اینترنت نمی‌توانستند از فایل‌های تصویری به خوبی استفاده کنند.
اعلام اسامی برخی مراکز آموزش عالی برای دریافت اینترنت رایگان
این درحالی است که علی اکبر صفوی رییس کارگروه آموزش‌های الکترونیکی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پنجم اردیبهشت ماه اسامی دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی دولتی و غیردولتی دارای اینترنت رایگان را اعلام کرد.
وی گفت: مشخصات فنی دانشگاه‌ها برای اینترنت رایگان (بهنگام شده تا پایان فروردین ۱۳۹۹) از طرف وزارت علوم به وزارت ارتباطات ارسال شده و وزارت ارتباطات هم نامه جدید (نامه سوم) خود برای ابلاغ به اپراتورها را ارسال کرده است.
صفوی پیش از این نیز به ایرنا خبر داده بود که اسامی دانشگاه‌ها هر چند روز یک بار در اختیار نماینگان وزارت ارتباطات قرار می گیرد و تعداد زیادی از اپراتورها به طور رسمی از اجرای اینترنت رایگان برای ۸۰۰ آی.پی دانشگاه خبر دادند.
بر اساس فهرستی که رییس کارگروه آموزش های الکترونیکی وزارت علوم به تازگی اعلام کرده است، تاکنون اینترنت برای ۸۹ دانشگاه دولتی، ۲۴ آموزشکده فنی و حرفه ای، ۷۲ دانشگاه وزارت بهداشت رایگان شده است، البته در این فهرست تعدادی از مراکز آموزشی جهاد دانشگاهی، حوزه علمیه و دانشگاه های غیردولتی نیز دیده می شود.
همچنین در فهرست دانشگاه های دولتی، دانشگاه های تهران، صنعتی امیرکبیر، علم و صنعت، زنجان، شهرکرد، گیلان، شیراز، هنر اصفهان، رازی کرمانشاه، شهید باهنر کرمان، فردوسی مشهد، یزد، بیرجند و تعدادی دیگر از این مراکز آموزش عالی دولتی به چشم می خورد.