پشت‌پرده لغو اکران «رحمان ۱۴۰۰»/خطای یک کارگردان، زیان سینماداران

مهدی درستی: به نظر می‌رسد که حاشیه به جزو جداناشدنی اکران نوروزی سال ۹۸ تبدیل شده است و قرار نیست که امسال اکران نوروزی سینماهای کشور به سلامت چند هفته باقی مانده را سپری کرده و به پایان برسد.
این حواشی از چگونگی انتخاب هفت فیلم برای اکران به دلیل تفاوت سلیقه‌ها آغاز، سپس با تاخیر در شروع اکران همراه و پس از گذر از اتفاقاتی چون سانسور فیلم‌ها و همچنین تعداد متفاوت سالن‌های هر فیلم، در تازه‌ترین نمونه به توقف اکران یک فیلم ختم شد، آن هم پرفروش‌ترین فیلم روی پرده، «رحمان ۱۴۰۰».
شنبه ۲۴ فروردین، انتشار خبری مبنی بر توقف اکران «رحمان ۱۴۰۰» به کارگردانی منوچهر هادی به دلیل نمایش نسخه‌ای غیر از نسخه تایید شده معاونت ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی، فضای سینمای ایران را در برگرفت. اتفاقی که حواشی این فیلم را به نهایت رساند. در واقع این تصمیم به دلیل نقض ماده ۱۸ آیین‌نامه نظارت بر نمایش فیلم که مصوب هیئت وزیران است گرفته شد که براساس آن هیچ فرد یا نهادی نمی‌تواند در نسخه‌ای که معاونت ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی تایید کرده است، دست ببرد و آن را اضافه یا کوتاه کند.
رحمان ۱۴۰۰ چه مسیری را برای اکران طی کرد؟
«رحمان ۱۴۰۰» تازه‌ترین ساخته منوچهر هادی در حوزه سینما به شمار می‌آید؛ کارگردانی که در تلویزیون و شبکه نمایش خانگی هم مانند سینما بسیار پرکار است. از همان روزهای نخست که اخبار ساخت این فیلم دهان به دهان چرخید، عنوان یک فیلم پربحث بر «رحمان ۱۴۰۰» گذاشته شد و دلیل آن هم جدای از مضمون کمدی سیاسی و اجتماعی آن، حضور بازیگرانی چون مهران مدیری و محمدرضا گلزار در کنار هم بود.
حواشی این فیلم به همین جا ختم نشد و یک بام و دو هوای سازندگان فیلم برای حضور در سی و هفتمین جشنواره جهانی فیلم فجر هم بار دیگر این فیلم را به کانون توجهات بازگرداند که البته تصمیم سازندگان به حضور نداشتن در جشنواره منتهی شد. پس از جشنواره نوبت به اکران نوروزی رسید و نام این فیلم هم به عنوان گزینه‌های احتمالی به میان آمد، در نهایت هم قرعه به نام تازه‌ترین ساخته هادی افتاد و نمایش «رحمان ۱۴۰۰» از ۲۵ اسفند در سینماهای سراسر کشور به سرگروهی سینما ایران آغاز شد.
فیلم هادی به دلیل ترکیب بازیگران و همچنین مضمون کمدی که داشت، خیلی زود توانست صدر گیشه را از آن خود کرده و نام خود را به عنوان پرفروش‌ترین فیلم اکران نوروزی امسال مطرح کند.
این فیلم در یک ماهی از اکرانش سپری شده، در ۱۴۵ سالن به نمایش درآمده است و توانسته به فروش ۲۲ میلیارد و ۳۲۳ میلیون تومانی دست پیدا کند و عنوان پرفروش‌ترین و پرمخاطب‌ترین فیلم سال ۹۸ را داشته باشد. حال پس از گذشت یک ماه با عنوان نمایش نسخه غیرقانونی، اکران این فیلم متوقف شده است که به بررسی زوایای مختلف آن می‌پردازیم.

چه شد که رحمان ۱۴۰۰ از روی پرده پایین آمد؟
طبق پیگیری‌های خبرآنلاین، معاونت نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی اصلاحات فیلم «رحمان ۱۴۰۰» را به تهیه‌کننده این فیلم که علی سرتیپی است، اعلام و او نیز این اصلاحیه‌ها را به منوچهر هادی منتقل می‌کند. اما هادی پس از انجام اصلاحیه‌ها، برای چند سالن سینما، نسخه‌ای غیر از نسخه موردنظر معاون نظارت و ارزشیابی را ارسال می‌کند؛ اقدامی که خلاف ماده ۱۸ آیین‌نامه نظارت بر نمایش فیلم است و باعث پایین کشیده شدن فیلم «رحمان ۱۴۰۰» از پرده شد.
در واقع سازندگان فیلم، با اقدامی ناشیانه، فیلم خود را دچار بحران کردند، آن هم نسخه‌ای که به گفته غلامرضا فرجی، سخنگوی شورای صنفی نمایش، تنها در سالن‌های محدودی به نمایش درآمده و این اتفاق فراگیر نبوده است.
پیگیری‌های ما حاکی از آن است که این نسخه غیر مجاز در چند سالن معدود از جمله سینما کورش و ایران  به نمایش درآمده است و در سایر سینماها نسخه اصلی این فیلم که مجوز سازمان سینمایی را داشته، اکران شده است.
نکته جالب توجه دیگر این است که حوزه هنری در سینماهای خود چون پردیس سینمایی آزادی، سینما هویزه مشهد، سینما استقلال و… «رحمان ۱۴۰۰» را به صورت خودسرانه حدود هفت دقیقه کوتاه کرده و نسخه مختص خود را برای مخاطبان به نمایش گذاشته است.
تعهدی که برای نخستین بار زیر پا گذاشته شد
نکته‌ حائز اهمیت درباره این موضوع، زیر پا گذاشتن تعهدی است که تهیه‌کننده و پخش کننده فیلم‌ها همواره در تمام این سال‌ها به نسخه اصلاح شده فیلم‌هایشان توسط معاونت نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی داشتند، در واقع اقدام صورت گرفته توسط سازندگان «رحمان ۱۴۰۰» و وفادار نبودن به نسخه اصلاح شده سازمان سینمایی برای نخستین بار رخ داده است.
همانطور که محمدرضا فرجی، مدیرکل سینمای حرفه‌ای سازمان سینمایی هم اعلام کرد، تا به امروز معیار صدور پروانه نمایش بر حرفه‌ای بودن تهیه‌کننده و پخش کننده و تعهدشان بوده است و هیچ یک از تهیه‌کنندگان یا پخش‌کنندگان تا به امروز دست به چنین اقدام خلافی نزده بودند.
ضمن آنکه در مقابل حجم گسترده سینماها در کشور، همچنین تعدد سانس‌ها و فیلم‌های روی پرده، اینکه معاونت نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی کارشناسان خود را هر روز به همه سینماها بفرستد تا نسخه به نمایش درآمده فیلم را مورد ارزیابی قرار دهند، شدنی نیست.
با این حال، اقدام قاطعانه سریع و موثر سازمان سینمایی در توقف اکران فیلم سینمایی «رحمان ۱۴۰۰» به دلیل تخلف در نمایش نسخه غیرقانونی پرفروش و پرمخاطب‌ترین فیلم امسال باعث می‌شود تا از این پس دیگر سینماگران وسوسه نشوند که نسخه‌ای غیر از نسخه مورد تایید سازمان سینمایی را در سینماها به نمایش درآورند.

سازندگانی که ضرر نکردند و سینماگرانی که متضرر شدند
در نهایت نکته‌ای که بسیار باید به آن توجه کرد، متضرر شدن سینمادارانی است که فیلم سینمایی «رحمان ۱۴۰۰» که پرفروش هم بوده است را باید از جدول نمایش خود کنار بگذارند و بدین ترتیب بخش قابل توجهی از درآمد خود را از دست خواهند داد، در واقع اقدام غیرحرفه‌ای سازندگان «رحمان ۱۴۰۰»، سینماداران را بیش از هر کس دیگر متضرر کرده است.
صاحبان فیلم «رحمان ۱۴۰۰» با توجه به فروشی که این فیلم در طی یک ماه اکران به دست آورده است، یعنی بیش از ۲۲ میلیارد تومان، نه تنها ضرری نکردند بلکه اصل پول‌شان که برای این فیلم هزینه کرده بودند (حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از فروش فیلم) نیز بازگشته و در واقع نمی‌توانند مدعی این باشند که توقف اکران، آن‌ها را متضرر کرده است. این فیلم به تنهایی در پردیس سینمایی کورش با مدیریت علی سرتیپی، ۲ میلیارد و  ۳۱۴ میلیون تومان فروخته است.
البته در این میان هستند کسانی که از توقف اکران این فیلم سود برده‌اند و آن صاحبان سایر فیلم‌های روی پرده هستند چرا که طبق اعلام سخنگوی شورای صنفی، نمایش سالن‌هایی که در اختیار این فیلم بوده‌اند، در میان شش فیلم دیگر روی پرده توزیع می‌شوند، به همین دلیل «متری شیش و نیم» به کارگردانی سعید روستایی که نزدیک‌ترین تعقیب کننده «رحمان ۱۴۰۰» تا به امروز بوده است با خروج این فیلم از چرخه اکران فرصت خوبی را در اختیار دارد تا فروشش را افزایش بدهد و حتی عنوان پرفروش ترین فیلم امسال را هم از آن خود کند.
«چهار انگشت» به کارگردانی حامد محمدی دیگر فیلمی است که می‌تواند از فرصت کنار رفتن «رحمان ۱۴۰۰» بهره ببرد، چرا که دومین فیلم کمدی پرفروش اکران نوروز به شمار می‌آید و با خارج شدن پرفروش‌ترین فیلم کمدی چرخه اکران، این فرصت را پیدا می‌کند تا علاقه‌مندان به سینمای طنز و کمدی را به سمت خود بکشاند و از ظرفیت آن‌ها برای افزایش فروش خود بهره ببرد.
در این میان فیلم «غلامرضا تختی» ساخته بهرام توکلی هم با در اختیار گرفتن بخشی از سالن‌های «رحمان ۱۴۰۰» این فرصت را پیدا می‌کند تا اوضاع نه چندان مساعد فروش خود را بهبود ببخشد.