از «برادران لیلا» تا «تفریق»؛ چرا فیلم‌های ترانه علیدوستی و نوید محمدزاده لو می‌روند؟/ قاچاق ۵ فیلم در شش ماه

مهسا بهادری: به تاریخ فیلم‌های سینمایی که نگاه می‌کنیم، قطعا تجربه لو رفتن فیلم‌های سینمایی به چشممان می‌خورد، هستند فیلم‌هایی که یا از روی پرده سینما قاچاق شدند، یا بدون اینکه اجازه اکران بگیرند در سایت‌ها و کانال‌ها در دسترس مخاطبان قرار گرفته‌اند؛ منصفانه که به تعداد آن‌ها نگاه کنیم می‌بینیم این رقم چندان زیاد هم نیست هر چند که حتی یک مورد هم اتفاق ناخوشایندی است، اما بالا نبودن رقم آن این امیدواری را به مخاطب و اهالی سینما می‌دهد که لازم نیست چندان هم نگران وضعیت سینما و نابه‌سامانی آن باشند، البته در حال حاضر باید هم نگران وضعیت نابه‌سامان سینما بود، چرا؟ چون وقتی در کمتر از ۶ ماه پنج فیلم سینمایی لو می‌رود یعنی وضعیت چندان هم تحت کنترل نیست.

در طول ریاست هیچ رییسی بر سازمان سینمایی به جز محمد خزاعی، اصلا چنین اتفاقی آن هم با این شدت رخ نداده است. هشتم خرداد بود که محمد خزاعی، رییس سازمان سینمایی درباره صیانت از سینما گفت: «وظیفه ما صیانت از سینما و ایجاد امنیت شغلی است. ‌اینکه فیلمی زیرزمین تولید و روانه بازار شود و مسایل شرعی را رعایت نکند امنیت شغلی را به خطر انداخته است. وظیفه نهادهای صنفی این است که مراقبت کنند. همین جا می‌گویم که هر کسی به هر دلیل با فیلم‌های قاچاق و بدون پروانه ساخت در ایران و خارج از ایران و آثار علیه ایران کار کند، با این دوستان وارد قطع ارتباط می‌شویم و خانه سینما هم احتمالا خودشان این موضوع را اعلام می‌کنند. تمام عوامل از بازیگر و تهیه‌کننده تا عوامل فنی دچار مشکل خواهند شد چون در غیر اینصورت سینمایی نخواهیم داشت که بخواهیم امنیت آن را حفظ کنیم.»

نکته جالب ماجرا این است که گویا هدف فقط صیانت از سینما برای عدم تولید آثار بدون مجوز است و کسی تصمیم ندارد که برای آثار مجوزدارد تولید شده و صیانت از حقوق آن اقداماتی انجام دهد. نکته جالب توجه‌تر ماجرا هم این است که دست برقضا و به صورت کاملا اتفاقی فیلم‌هایی لو می‌روند که بازیگران و عوامل آن به طور کلی، نسبت به موضوعات سیاسی یا اجتماعی کنشگری داشتند. البته پیش از این گفته شده بود که ما تلاش نمی‌کنیم این ماجرا هم باز می‌گردد به ۲۵ مرداد سال گذشته که خزاعی گفت: «تاکید می‌کنم که من ندیدم آقای اسماعیلی نام شخص خاصی را بیاورد، بلکه گفته است تمام هنرمندانی که نام آنها به‌عنوان ممنوع الکار اعلام شوند، سعی خواهد کرد که عطف به ما سبق نشود و سرمایه، تهیه کننده و کارگردان و گروه تولید دچار آسیب نشوند. این به آن معنا است که جلوی آثاری که افراد ممنوع الکار در آن حضور دارند گرفته نشود و شرایط طبیعی اکران را طی کند. البته این مساله خیلی فرق می‌کند با آثار جدیدی که قرار است این افراد در آن حضور داشته باشند.»

جلوی اکران را نگرفتند؛ ولی فیلم‌ها لو رفت

خزاعی درست گفت جلوی اکران هیچ فیلمی گرفته نشد، اما نکته ماجرا این است که فیلم‌هایی چون «تفریق» یا «جنگ جهانی سوم» اصلا به مرحله موافقت یا مخالفت نرسید درجا لو رفت و قاچاق شد؛ اینجا دیگر اهمیتی ندارد که در ۱۹ بهمن خزاعی گفت: «حالا اگر خانمی کشف حجاب کرده اما هنوز حاضر است با حجاب در یک فیلم حضور داشته باشد، یعنی در عمل می‌گوید من اشتباه کرده‌ام و می‌خواهم به عرصه فعالیت بازگردم، قطعاً قرار نیست ما مانع او بشویم. هر کس در هر شرایطی احساس می‌کند اشتباه کرده و می‌خواهد بازگردد، حتماً راه برایش باز است.»

او افزود: «همین که یک نفر می‌گوید من اشتباه کرده‌ام و در یک مقطع تحت تأثیر فضای رسانه‌ای دست به تصمیم و یا موضع خاصی زده‌ام و الان می‌خواهم به عرصه فعالیت بازگردم و می‌خواهم با حجاب کارم را ادامه دهم، این پذیرفته شده است. ما تا جایی که امکان‌پذیر باشد و دوستان بپذیرند که طبق قواعد کار کنند، پذیرای همه دوستان هستیم. کسی که می‌خواهد خارج از قواعد کار کند و می‌گوید نظام جمهوری اسلامی ایران را قبول ندارم، طبیعتاً سینمای جمهوری اسلامی ایران را هم نمی‌تواند قبول داشته باشد. قرار نیست کسی معیشتش از این سینما باشد اما در مباحث سیاسی اهل جای دیگری باشد!

البته محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در نشست صمیمی با خبرنگاران در روز چهارشنبه نسبت به این ماجرا واکنش نشان داد و درباره پخش غیرقانونی فیلم سینمایی «تفریق» به کارگردانی مانی حقیقی بیان کرد: «ساعت یک دیشب، آقای خزاعی به من پیامک دادند و گفتند این فیلم گویا منتشر شده و یک صدایی هم از بنده خدایی که مسئول کار بود، فرستاد. این فیلم الان و قبل از نمایش در اختیار ما نیست، بلکه در اختیار خود تهیه‌کننده است؛ یعنی اصلاً در اختیار سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست که منتشرش کنیم. من هم بعضی وقت‌ها که می‌خواهم در سازمان سینمایی فیلمی را هماهنگ کنم و ببینم، باید اول با تهیه‌کننده هماهنگ شود تا برای یک ساعت خاص، کدی را بدهند که بتوانیم آن دو سه ساعت فیلم را تماشا کنیم. در هر صورت برنامه ما حمایت از حوزه فرهنگ و هنر است.»

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به مشکلات بعضی از فیلم‌ها گفت: «بله مواردی هست. من نمی‌خواهم انکار کنم اما تلاشمان این است که به خاطر برخی از عوامل فیلم ها، کمترین مشکل به خود فیلم‌ها برگردد و سیاست‌مان هم همین بوده است. فیلم سینمایی «تفریق» به کارگردانی مانی حقیقی و با بازی ترانه علیدوستی و نوید محمدزاده با وجود داشتن پروانه نمایش خارجی، هنوز اکران داخلی نگرفته است که یکی از احتمالات این اتفاق، اظهارنظرات غیر سینمایی برخی از عواملش درباره برخی مسایل اجتماعی و سیاسی است.»

در ماه‌های ابتدایی پس از لو رفتن «برادران لیلا» و «جنگ جهانی سوم»اعلام کردند که پیگیر آن هستند اما خبری نشد، محمد احمدی، عضو اتحادیه تهیه‌کنندگان و دبیرکارگروه قاچاق هم توضیحاتی را در این زمینه ارائه داد.

وضعیت پیگیری برای یافتن افرادی که باعث لو رفتن این چند فیلم سینمایی روی پرده شدند، به کجا رسیده و برای یافتن افراد چه تدابیری اندیشیده شده است؟

پیگیری‌هایی انجام شد و ماهم دنبال این ماجرا هستیم که با رعایت چند نکته جلوی قاچاق فیلم را بگیریم. یکی از این راهکارها هم این است که وقتی تهیه‌کننده‌ها فیلم را برای بازبینی لابراتور می‌فرستادند علامتی روی آن بگذارند تا درصورت لو رفتند مشخص شود که چگونه افشا شدند. چون تا الان فیلم‌ها در بازبینی لو رفته‌اند.

جدای از اقداماتی که تهیه‌کننده‌ها باید انجام دهند، پیگیری‌ سازمان سینمایی و وزارت ارشاد برای یافتن افراد خاطی و تعیین مجازات آن‌ها به کجا رسیده است؟

خود سازمان سینمایی باید پاسخگوی این ماجرا باشد، اما به صورت خیلی مستقیم هنوز مشخص نشده که این اتفاق از کجا رخ داده است و به باور من سازمان سینمایی علاوه بر اینکه باید تنبیه و مجازات را تعیین کند، خودش هم باید پاسخگوی این وضعیت باشد.

در حال حاضر هیچ یک از این موارد انجام نشده درست است؟

پیگیری شده اما این اتفاق به سرانجام نرسیده است.

محمد خزاعی همیشه واکنش‌های سریعی برای تنبیه در نظر دارد، چگونه هنوز پس ازگذشت دو تا سه ماه از لو رفتن چند فیلم سینمایی، هنوز واکنشی نسبت به آن انجام ندادند؟ چند ماه پیش هم نسخه پرده سینمایی فیلم «فسیل» لو رفت، در سال‌های گذشته فیلمی مثل «اخراجی‌ها»یا «مارمولک» هم به این سرنوشت دچار شدند، اما این وضعیت در حال حاضر سه ماه مداوم است که تکرار می‌شود.

متاسفانه یک مشکل فنی در سرورها وجود دارد. اول از همه که هر سینمایی سرور دارد و باید افراد حاضر در سالن را چک کنند که کسی فیلمبرداری نکنند. مسئله دیگر هم که به لابراتورها و سرورها ارتباط دارد، این است که اگر آن‌ها فیک نباشند، کدی را روی آن‌ها بگذارند تا مشخص شود که این فیلم در فلان سینما و فلان سانس به نماش در می‌آید اما متاسفانه سرورهایی که در ایران استفاده می‌شوند، این امکان را ندارند، به دلیل اینکه نتوانستند نرم‌افزار لازمه را روی خودشان فعال کنند که تمام این مشخصات را دارا باشد که اگر فیلمبرداری می‌شود، جزییات آن هم وجود داشته باشد.

همین الان هم در تمام سینماها دوربین وجود دارد و باید افرادی را بگذارند که کار نظارت را انجام دهند اما متاسفانه خاطر هزینه‌ها یا هرچه که هست این موضوع رخ نمی‌دهد و فیلمبرداری انجام می‌شود.

کدام فیلم‌ها لو رفته است؟

این سلسله لو رفتن فیلم‌ها از «برادران لیلا» به کارگردانی سعید روستایی آغاز و با «جنگ جهانی سوم» به کارگردانی هومن سیدی، «تفریق» به کارگردانی مانی حقیقی، «بی‌رویا» به کارگردانی آرین وزیر دفتری پیش از اکران در سینماهای ایران لو رفتند و فیلم سینمایی «فسیل» هم نسخه روی پرده آن قاچاق شد.