عضو کمیسیون اجتماعی مجلس گفت: امکان تحصیل حین خدمت سربازی یکی از طرح‌های خوبی است که می‌توان جنبه‌های گوناگون آن را بررسی کرد.
اجباری بودن، سختی‌های اعزام به مناطق محروم و دور از محل سکونت، حقوق کم، بهینه نبودن دوره خدمت، مدت طولانی آن و احساس تلف شدن بیهوده عمر و شرایط رفاهی پادگان‌ها موجب شده تا رفتن به خدمت سربازی برای بسیاری از جوانان خوشایند نباشد و سال به سال بر تعداد سربازان غایب و فراری افزوده شود. در تمام این سال‌ها ایراد‌های قانونی و سختگیرانه و به‌روز نشدن بسیاری از قوانین با شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور ضربه شدیدی به این حوزه نظامی وارد کرده است. به‌عنوان مثال در مدتی که کرونا در کشور شیوع پیدا کرد کنکور کارشناسی و دکتری به تعویق افتاد اما اعزام‌ها به تعویق نیفتاد. فقط طبق قانون اجازه داده شد که اگر فرد حین خدمت در کنکور قبول شد امکان ترخیص داشته باشد. در واقع چنین سختگیری‌هایی در کنار نبود مشوق‌های لازم، به غیبت سربازان دامن زده است. از تاریخ ۱۶مهر ۹۹ هم خدمت سربازی ۲۴ماه اعلام شده است درحالی‌که قبل از این تاریخ مدت سربازی فقط ۲۱ماه بود که این موضوع باز هم به طفره رفتن جوانان از سربازی دامن خواهد زد. این مشکلات موجب شده تا نمایندگان مجلس یازدهم به‌دنبال تغییر ساختار خدمت سربازی باشند.
چرا که به باور آنها سربازی اجباری از زمان حکومت رضاخان در سال۱۳۰۴ در کشور با قوانینی سختگیرانه پایه‌گذاری شده و تاکنون تحولی در درونش اتفاق نیفتاده است. مجلسی‌ها بر این باورند که وضعیت فعلی خدمت سربازی دیگر قابلیت اجرایی ندارد، چرا که مدل فعلی به هیچ عنوان با نیازهای کشور منطبق نیست. بر همین اساس چندین طرح از سوی نمایندگان مجلس یازدهم ازجمله طرح داوطلبانه شدن سربازی در زمان صلح در کمیسیون امنیت ملی مجلس مطرح شد گرچه به سرانجامی نرسید و مسکوت ماند. ابوترابی در هفته اول آبان از طرح جدید مجلس برای معافیت سربازی مشمولان در سال کرونایی و تحریمی ۹۹ خبر داد اما به‌نظر نمی‌رسد به این زودی‌ها بررسی شود و در دستور کار مجلس قرار بگیرد. طرح‌هایی که تلاش می‌کند تا مدلی را ترسیم کند که امنیت کشور تأمین شود و هم افراد با رغبت و جانفشانی به خدمت سربازی اعزام شوند و نه با اکراه و به اجبار.
حق سرباز کامل پرداخت نمی‌شود
قوانین خدمت سربازی حتما نیاز به تغییرات اساسی دارند و با اجرای طرح‌های جایگزین می‌توان ساختار آن را بسیار بهینه‌تر از وضع موجود کرد و این تغییرات در تمام بخش‌های ورود به خدمت، ساختارهای گذراندن آن و تسهیلات حین خدمت لازم و ضروری است.
علی اصغر عنابستانی، رئیس کمیته اشتغال و روابط کار کمیسیون اجتماعی می‌گوید: «سربازی یکی از ارکان اصلی دفاعی کشور ماست و حتما وقتی در این مورد صحبت می‌کنیم باید به شرایط دفاعی کشورمان هم توجه ویژه‌ای کنیم. باید مراقب باشیم طرح‌های جایگزین برای بهینه کردن سربازی موجب نشود ساختار دفاعی ما رو به ضعف گرایش پیدا کند. چرا که اخیرا برخی نمایندگان و رسانه‌ها روی بحث حذف یا تضعیف خدمت سربازی کار می‌کنند اما در این مقطع حساس کشور به لحاظ امنیتی، فرصت مناسبی برای مطرح کردن چنین طرحی نیست. نباید روی هیچ طرحی که شائبه تضعیف ساختار نظامی کشور را داشته باشد مانور داد. این اساسی‌ترین نکته‌ای که باید به آن توجه داشت اما از تغییرات هم نباید غافل بود».
وی معتقد است حقوق و مزایا باید بیشتر شود، نوع به‌کارگیری‌ها بهتر شود و متناسب با شرایط روز و فضای امنیتی کشور و تکنولوژی باشد. او می‌افزاید: «ستاد کل نیروهای مسلح باید با پیشنهادهایی به مجلس روی برنامه‌هایی کار کند که دوره خدمت سربازان بهینه باشد و توانمندی‌هایشان را به‌کار بگیرد. البته اقدامات زیادی در این سال‌ها شده اما کافی نیست. طرح دوره‌های فنی و حرفه‌ای و امتیازاتی که گذاشته شد از نمونه‌های خوب در این مدت بود. یا به‌کارگیری سرباز نخبه و امریه در دستگاه‌های اداری تا سرباز از تخصص خود در ساختارهای اداری استفاده کند. تلاش‌های بیشتری می‌توان در این راستا انجام داد تا از فرصت بالندگی، نشاط و تخصص و نیروهای جوانی جوانان‌مان در سربازی خیلی بهینه‌تر استفاده کرد و قدرت دفاعی کشور را هم حفظ کرد».
عنابستانی به مشکلات حال حاضر سربازان هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «نباید سرباز ما از حداقلی‌هایی هم که قانون برایش تعریف کرده محروم شود. الان ۱۰درصد حقی که باید به سرباز پرداخت شود به‌علت کسری بودجه‌های همیشگی به وی تعلق می‌گیرد که اشکال جدی است. هم باید ما در مجلس روی بودجه ستاد کل نیروهای مسلح و نیروهای دفاعی‌مان بیشتر کار کنیم. هم به‌نظرم می‌رسد حقوق سرباز به نسبت بودجه دفاعی کشور رقمی نیست و عزیزانی که در ستاد کل نیروهای مسلح روی تخصیص بودجه‌ها و روی توزیع اعتبارات کار می‌کنند حتما باید این اعتبار اندک دستمزد سربازان را به آنها باید اختصاص دهند و جاهای دیگر هزینه نکنند. وظیفه پیگیری این مسائل بر عهده ماست چون صدای سرباز به جایی نمی‌رسد و ما موظفیم از مبادی رسمی و از طریق ستاد نیروهای مسلح پیگیری کنیم. در حال حاضر میانگین حقوق سربازان وظیفه نیروهای مسلح ۴۸۰ هزار تومان است که با مصوبه مجلس از ابتدای سال ۱۴۰۰ این مبلغ از سوی ستاد کل نیروهای مسلح به یک‌میلیون و ۳۵۰هزار تومان خواهد رسید که با این افزایش ۳برابری حدود ۶۰درصد قانون در خصوص سربازان محقق خواهد شد». به گفته امیردریادار دوم غلامرضا رحیمی‌پور، رئیس اداره سرمایه انسانی سرباز ستاد کل نیروهای مسلح در گفت‌و‌گو با مهر، طبق قانون، ۶۰تا ۹۰درصد حداقل حقوق پایه سرباز باید پرداخت شود و هم‌اکنون کمترین حقوق سرباز ۳۴۰هزار تومان است.
در شرایط فعلی که ما کمبود نیرو داریم و جامعه به سمت پیری گرایش پیدا می‌کند برای جذب جوانان به خدمت سربازی باید در قوانین بازنگری شود
بیشترین حقوق در مناطق عادی ۷۰۰هزار تومان است که پزشک هستند. در مناطق محروم این تغییر می‌کند و در مناطق امنیتی به یک میلیون تومان هم می‌رسد. به سرباز در مناطق امنیتی فوق‌العاده عملیاتی پرداخت می‌شود. خلیل بهروزی‌فر، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز در گفت‌وگویی معتقد است باید برای جذب بیشتر نیروها باید حقوق معقولی برای آنها درنظر گرفت تا در طول مدتی که یک جوان در سربازی به سر می‌برد دخل و خرجش با هم همخوانی داشته باشد. به‌دلیل اینکه مدت خدمت سربازی فاصله‌ای برای ازدواج و تشکیل خانواده ایجاد می‌کند، مسئله‌ساز است. وی می‌گوید: «البته این موضوع در کمیسیون اجتماعی در حال بررسی است و ما منتظر پیشنهادهای ستاد کل نیروهای مسلح هستیم. موضوع تحصیل حین خدمت هم در کمیسیون اجتماعی مجلس مطرح شده و در حال بررسی روی این موضوع هم هستیم تا دوران سربازی برای سربازان بهینه شود».رئیس کمیته اشتغال و روابط کار کمیسیون اجتماعی در مورد طرح مطرح شده از سوی ابوترابی درخصوص معافیت مشمولان در سال کرونایی و تحریمی ۹۹ اظهار می‌کند: «طرح‌هایی که در مجلس مطرح می‌شود خیلی زیاد است و بعید می‌دانم این طرح با اینکه لازم و قابل رسیدگی در شرایط فعلی کرونا باشد مورد بررسی قرار بگیرد. چرا که باید طرح‌ها براساس اولویت در دستور کار مجلس قرار بگیرند. معتقدم امکان تحصیل حین خدمت سربازی یکی از طرح‌های خوبی است که می‌توان جنبه گوناگون آن را بررسی کرد. قطعا قوانین خدمت سربازی مانند همه جای دنیا نیاز به بازنگری و به‌روز شدن دارند. متأسفانه در کشور ما سطح بهره‌وری پایین است و از امکانات، توانمندی‌ها و فرصت‌هایمان استفاده بهینه نمی‌کنیم که نمونه آن خدمت سربازی است که با داشتن خیل عظیم نیروی جوان، خلاق و پرتلاش بهره‌وری لازم را نداریم. حتما باید در ضوابط و قوانین موجود و نوع نگاه ستاد کل نیروهای مسلح در موضوع سربازی تجدید نظر شود».
خدمت سربازی باید ۱۴ماه شود
قانون نظام وظیفه ما از سال۱۳۰۴ تاکنون تغییرات اساسی نداشته، درحالی‌که شرایط اجتماعی و سبک زندگی‌ها کاملا تغییر کرده است و قانون موجود به هیچ‌وجه پاسخگوی وضعیت فعلی ما نیست. ما جزو ۸کشور دنیا هستیم که در آنها نظام وظیفه اجباری است، همچنین جزو ۶کشوری هستیم که طی ۵۰سال اخیر قانون سربازی آنها تغییر اساسی نداشته است. علاوه بر آن در بیشتر کشورهای جهان دوره سربازی یک‌ساله است و ضوابط متفاوتی دارند.
علی بابایی کارنامی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در گفت‌وگویی در مورد نیاز به بازنگری در قانون خدمت سربازی می‌گوید: «مهم‌ترین آیتمی که در سربازی باید مورد توجه و بررسی قرار بگیرد، عدالت است. متأسفانه در خدمت سربازی فقط فرزندان دهک‌های یک، ۲، ۳ و ۴ در مناطق مرزی خدمت می‌کنند. برای اینکه عدالت در این موضوع ایجاد شود صرف‌نظر از اینکه فرد سرباز متعلق به چه خانواده‌ای است حداقل اجباری باید ۶ماه در منطقه ویژه مرزی باشد. از طرفی من معتقدم زمان سربازی باید از ۱۸ماه به ۱۴ماه کاهش پیدا کند البته به شرطی که همه بروند. باید این اختیار را به دولت‌ها داد که سالانه در این مورد تصمیم بگیرند. ارتباط سازمان نظام وظیفه هم با سازمان فنی و حرفه‌ای باید کمی منطقی‌تر شود چرا که یادگیری مهارت در نظام وظیفه بسیار مهم است. متأسفانه در این مقطع حساس که باید کاری کنیم همه جوانان به خدمت سربازی بروند برخی مسئولان به‌دنبال پیاده‌سازی قوانین معافیت هستند». عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در مورد اینکه آیا طرحی در دستور کار کمیسیون درخصوص خدمت سربازی وجود دارد، پاسخ می‌دهد: «فعلا در کمیسیون اجتماعی طرحی در دستور کار نداریم». لازم به یادآوری است به‌تازگی کمیته‌ای ویژه متشکل از نمایندگان دستگاه‌های سازمان نظام وظیفه، ستاد کل نیروهای مسلح، سازمان برنامه و بودجه، اعضای کمیسیون شوراها و امنیت ملی و اجتماعی شکل گرفته است تا یک نظام جامع متناسب با نیازهای نیروهای مسلح و کشور تدوین شود.
طرح‌ها کیفیت لازم را ندارند
در اوایل انقلاب به‌دلیل اینکه تولید نسل با سرعت بیشتری انجام می‌شد تعداد افرادی که باید به سربازی می‌رفتند زیاد بود و قوانین خدمت سربازی گاهی دستخوش تغییراتی می‌شد. مدت زمان سربازی بسته به نیاز کشور تغییر داده می‌شد و بین ۱۲ماه، ۱۸ماه، ۲۱ماه و ۲۴ماه متغیر بوده است. در دوران جنگ به‌دلیل نیازی که به داشتن سرباز بود حتی متولدین ۳۷و ۳۸ به خدمت فراخوانده شدند اما بعد از جنگ هم به‌مرور به‌دلیل ازدیاد سرباز، قانونگذار خرید دوران سربازی را پیش‌بینی کرد. بنابراین همانطور که در طول این سال‌ها سابقه داشته قوانین مقطعی در دوران خاص و به فراخور زمان اجرا شده است اما در شرایط فعلی که ما کمبود نیرو داریم و جامعه به سمت پیری گرایش پیدا می‌کند برای جذب جوانان به خدمت سربازی باید در قوانین بازنگری شود.
نیاز نظام وظیفه به تحول
سیدکاظم دلخوش، سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس هم در گفت‌وگویی می‌گوید: «گاهی در مورد خدمت سربازی پیشنهادهایی از سوی نمایندگان و دیگر گروه‌ها در مجلس مطرح می‌شود که در قانون فعلی وجود دارد، اما به‌دلیل نبود اعتبارات اجرایی نشده است. لذا برخی طرح‌های عنوان شده کیفیت لازم را برای تغییر مؤثر خدمت سربازی را ندارد. ما باید به‌دنبال یک تحول بنیادین و اساسی در قانون نظام وظیفه و خدمت سربازی باشیم. البته بدیهی است که براساس اصل ۱۱۰قانون اساسی تصمیم‌گیری درخصوص نیروهای مسلح مانند اصلاح ساختار سربازی باید به تأیید و موافقت فرمانده معظم کل قوا برسد. بنابراین هر طرح و ایده‌ای که بخواهد در قانون سربازی مطرح شود ابتدا باید به تأیید رهبر معظم انقلاب برسد و پس از آن در مجلس تصویب شود». البته در این سال‌ها چندین طرح برای خوشایند کردن سربازی انجام شده است مانند اینکه سربازی همواره با تراشیدن موی سر همراه بوده، لیکن با توجه به بررسی‌های انجام شده و ارتقای بهداشت فردی و امکانات مناسب یگان‌های نیروهای مسلح و علاقه جوانان، به‌منظور خوشایندسازی و افزایش جذابیت و نشاط خدمت سربازی، براساس تصمیمات اتخاذ شده تراشیدن موی سر سربازان با نمره ۴ از سربازی حذف شده است. یا برای به کارگیری غایبان متاهل این امتیاز داده شده که فرد در محل سکونت خود خدمت کند و اگر غایب بوده از غیبت او چشم‌پوشی شود و می‌تواند در محل سکونت خود ۲۱ماه خدمت کند. از طرفی مدت خدمت سربازی در مناطق محروم یک‌ماه کاهش یافته است.