تیغ سانسور به سمت سانسورچی ها برگشته است

عصر ایران؛ جعفر محمدی – در ۱۳۷۰ خورشیدی، اولین بار ایران به شبکه جهانی اینترنت متصل شد؛ ابتدا مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات و سپس برخی مراکز دولتی و دانشگاهی.

اینک ۲۶ سال از آن زمان می گذرد و اینترنت نه نهادهای خاص حکومتی و دانشگاهی که همه نقاط کشور را فرا گرفته است. در این ربع قرن، بیش از تمام دوره تاریخ ایران رسانه متولد شده است؛ از سایت ها و خبرگزاری ها گرفته تا کانال های تلگرامی.

در سایر نقاط جهان نیز به جز چند کشور مانند کوبا و کره شمالی -که درهایشان را به روی دنیا و از جمله اینترنت بسته اند- اوضاع به همین شکل است و فضای مجازی به واقعیتی مهم و راهبردی در زندگی بشر امروز تبدیل شده است.

به دلیل همین اهمیت و گسترش لحظه افزون (و نه حتی روزافزون) رسانه های اینترنتی است که از سال ۲۰۰۹ میلادی، روز ۱۲ مارس (۲۱ اسفند) با عنوان “روز جهانی مبارزه با سانسور در اینترنت” به تقویم جهان افزوده شده است.

اگر در عصر رسانه های کاغذی، دولت ها می توانستند با روش هایی مانند استقرار یک سانسورچی در دفتر مطبوعات یا چاپخانه ها، مطالب و تصاویر را حذف کنند یا بعد از چاپ، از انتشارش ممانعت کنند یا حتی بعد از توزیع، نسخه های نشریه را از دکه ها جمع آوری کنند، در عصر اینترنت که بین اراده هر شهروند تا انتشار هر محتوا، فقط چند ثانیه فاصله وجود دارد، سانسور معنایی ندارد، خاصه آن که بعد از انتشار مطالب مهم در فضای مجازی، بازنشر محتوا به صورت تصاعدی و در سطح جهانی صورت می گیرد و کسی نمی تواند مانع از ریزش و گسترش بهمن ناشی از آن باشد.

در این بین تنها رسانه هایی که درفضای مجازی به صورت شناسنامه دار فعالیت می کنند و در قبال عملکرد خود پاسخگو هستند، ممکن است با سانسور یا خودسانسوری مواجه باشند.

در دوران ماقبل اینترنت، ایجاد محدودیت و سانسور برای رسانه ها، می توانست آمران سانسور را به هدف خود که همان بی اطلاع نگه داشتن مردم از موضوع خاصی بود، برساند ولی اکنون سانسور تیغی شده که لبه تیز آن به سمت سانسورچی ها برگشته است. بدین معنا که وقتی رسانه های شناسنامه دار از انتشار موضوعی منع می شوند، همان موضوع با ابعاد گسترده تر و بدون هیچ گونه ملاحظه ای و اغلب با تحریفات و مبالغه ها و سوگیری های خاص و … در رسانه های پرشمار فضای مجازی از جمله کانال ها منتشر می شود و افراد بیشتری آن را می بینند؛ خاصه آن که عبور از فیلتر در فضای فناورانه امروز، امری سهل و ممکن است.

لذا باید گفت که شعار روز جهانی مبارزه با سانسور در اینترنت، عملاً تحقق یافته است، نه به دلیل تغییر سیاست حامیان سانسور که به دلیل ماهیت و گسترش اینترنت چه آن که در جهان امروز، اغلب رسانه های اینترنتی از دسترس سانسور دورند و می توانند ممنوعه های “رسانه های در دسترس سانسور” را بر دوش بکشند و بدین ترتیب، هیچ چیزی از نگاه مردم دور نمی ماند.