دومین سالگرد کوچ عزت‌الله انتظامی و ماجرای پناه دادن او به یک زندانی سیاسی

عزت الله انتظامی پس از حضور در بیش از ۱۲۰ فیلم سینمایی، سریال و تله تئاتر و در سن ۹۴ سالگی درگذشت. او از پرخاطره ترین بازیگران ایرانی است.
انتظامی، در دهه‌های ۱۳۳۰ تا ۸۰، فعالیت هنری داشت و خصوصاً با بازی در گاو، ساخته داریوش مهرجویی به چشم آمد.

او در دهه ۵۰ و ۶۰، با بازی در فیلم‌های درخشانی چون؛ صادق کرده، پستچی، آقای هالو، دایره مینا، اجاره‌نشین‌ها، بانو، حاجی واشینگتن، کمال‌الملک، شیر سنگی، روز فرشته، روسری آبی، ناصرالدین‌شاه آکتور سینما و خانه‌ای روی آب نیز سریال‌های هزاردستان و محاکمه، به مهم‌ترین بازی‌گر مرد سینمای ایران بدل شد.

انتظامی چند سیمرغ بلورین بازی‌گر نقش اول مرد یا بازی‌گر مکمل از جشنواره فیلم‌ فجر در کارنامه دارد.
خودش درباره روزهای اول اکران فیلم «گاو» گفته است: «یه بعدازظهری که نماز مادرم تموم شد، رفتم بهش گفتم مادر این فیلمی که من بازی کردم، میدونی از این رقص مقص ها و آوازها نداره، می خوای عصری با بچه ها بری فیلم رو ببینی؟ مادرم یه نگاهی بهم کرد، یه مکثی کرد، سری تکون داد و بعد گفت: «مادر، همین یه کارم مونده بود!» پدرم هم هیچی… پدر و مادرم تا زمانی که زنده بودن هیچ فیلمی از من ندیدن.»

عزت خان درباره پناه دادن یک زندانی سیاسی معروف در زمان پهلوی این گونه تعریف کرده: «روزی دنبال خانه اجاره ای می گشتم، یک شب حسین خیرخواه مرا صدا کرد و گفت: «داری عقب خانه می گردی؟» گفتم: «بله» گفت: «می توانی خانه ای که اجاره می کنی یک اتاقش را آماده کنی و تخت بگذاری برای میهمانی که گاهی می آید و می رود و بعضی وقت ها یکی دو شب در تهران می ماند، این میهمان مسافر علاقه ای برای رفتن به هتل یا مسافرخانه ندارد.»
در ضمن تاکید کرد «دقت کن، خانه ای که می خواهی اجاره کنی، بهتر است مشرف به جایی نباشد، چشم انداز نداشته باشد، حتی در و پنجره های خانه های دیگر به طرف خانه تو باز نشود. خلاصه که از دید آدم ها دور باشد و حتما جای خلوت و کم رفت و آمدی باشد و حتما در کوچه ای فرعی باشد.» من به خیرخواه نگاهی کردم و گفتم: «آقای خیرخواه شما بروید یه همچین جایی با این مشخصات گیر بیارید، زمینش را بخرید، بسازید، من میام ازتون اجاره می کنم!» غش غش خندید و گفت: «ناراحت نشو، بگرد یه جایی رو پیدا کن این طوری باشه، ضرر نمی کنی.» در آن موقع با همسرم و مجید پسر بزرگم زندگی می کردیم. مجید پنج یا شش ساله بود. خانه را اجاره کردم. همان بود که خیرخواه می خواست. اسباب کشی کردیم. خلاصه یک شب در تئاتر سعدی، حسین خیرخواه و حسن خاشع، مرا صدا کردند و گفتند: «امشب، میهمان اصلی که چند وقتی می مونه می آد.» هر کاری که کردم، اسمش را نگفتند و خیرخواه همانجا گفت: «عزت، لب تر نکنی ها! اصلا قید همه چیز و همه کس را بزن حتی قوم و خویش ها!» تئاتر که تمام شد، از تئاتر سعدی در خیابان شاه آباد تا پل چوبی راهی نبود.
با عجله به سمت خانه به راه افتادم. یک کلید درخانه هم همیشه در دست میهمان ها می گشت. به همسرم گفته بودم که اگر من نبودم، در را باز نکند. وارد حیاط که شدم، دیدم چراغ اتاق میهمان روشن است. حقیقتا قلبم شروع به زدن کرد. یک سر به اتاق میهمان رفتم. روی تخت خواب دراز کشیده بود. لحظاتی خشکم زد. گلویم خشک شده بود. به تته پته افتاده بودم. بلند شد و به طرف من آمد. یکدیگر را بوسیدیم.
کم کم حال عادی پیدا کردم. عبدالحسین نوشین بود. زندانی فراری… نزد همسرم رفتم، شامی آماده کرده بود. به او گفتم: «این میهمان دیگر از آن میهمان های یک شب، دو شبی نیست، تا مدتی پیش ما می ماند.» گفت: «کی هست؟ می شناسمش؟» گفتم: «نوشین.» خشکش زد. گفت: «کی؟» گفتم: «نوشین چرا می ترسی؟» گفت: «این بابا از زندون در رفته، گیر بیفتیم بابامونو در میارن.» آن شب من و همسرم تا صبح خوابمان نمی برد. فردای آن روزعازم شدم بروم به طرف اداره. وقتی به خیابان رسیدم، فکر می کردم همه به من نگاه می کنند.
وحشت سراپایم را گرفته بود. تا پاسبان یا افسری را می دیدم، فورا به ویترین مغازه پناه می بردم و سرم را گرم می کردم. روزها طول کشید تا من بتوانم عادت کنم. نذر می کردم. صدقه می دادم و… اما کم کم حال و احوالم عادی شد، و راحت بگو بخندم را از سر گرفتم و اصلا انگار نه انگار که چه بمب خطرناکی در خانه دارم. یک هفته نگذشته بود که یک شب رمز در زدن را شنیدم. در را باز کردم. یک آقای خیلی شیک با عینک و یک خانم با چادر رنگ روشن، گفتند با آقای عبدالله فردوس کار دارند.
عبدالله فردوس نام مستعار نوشین بود. به اتاق راهنمایی شان کردم. خودم به اتاق دیگر رفتم. بعد از مدت زمان کوتاهی فردوس مرا صدا کرد. دکتر کیانوری را کاملا می شناختم. ولی آن خانم را به جا نیاوردم که معلوم شد، مریم فیروز، همسر کیانوری است. سرنوشت آدم را چه جاهایی که نمی برد و چه بلاهایی که سر آدم نمی آورد؛ حیرت آور است!
من از سال ۱۳۵۴ تا سال ۱۳۶۴ در سریال هزاردستان در نقش «خان مظفر» یعنی عبدالحسین خان فرمانفرما بازی می کردم و در سال ۱۳۷۷ در فیلم محاکمه به کارگردانی حسن هدایت نقش عبدالحسین خان فرمانفرما را بازی می کردم که در سه سکانس با دختر خان یعنی مریم فیروز بازی داشتم. در آن شب که در منزل خیابان خورشید، مخفی گاه فردوس، دکتر کیانوری به اتفاق مریم فیروز در منزل ما بودند، نمی دانستم بعد از سالیان دراز، نزدیک به پنجاه سال بعد، باید نقش پدرزن دکتر کیانوری را بازی کنم.»