بیماری اوتیسم چیست؟ علائم، علل و نحوه کنترل آن

درباره بیماری اوتیسم بیشتر بدانید

اوتیسم نوعی اختلال مغزی است که توانایی ارتباط فرد با افراد دیگر را محدود می‌کند. در کودکان خردسال طیفی از علائم خفیف تا شدید این اختلال دیده می‌‍‌‌شود.

برخی از افراد مبتلا به این بیماری می‌توانند کارهای روزمره خود را انجام دهند، برخی از آنها توانایی‌های استثنایی دارند، در حالی که برخی دیگر حتی برای صحبت کردن هم مشکل دارند.

این بیماری، اختلال طیف اوتیسم (ASD) نیز نامیده می‌شود که یک بیماری پیچیده شامل مشکلات ارتباطی و رفتاری است و می‌تواند شامل طیف گسترده‌ای از علائم و مهارت‌ها باشد.

ASD در پسران چهار برابر بیشتر از دختران است. این می‌تواند در افراد از هر نژاد، قومیت و یا با هر نوع زمینه‌ای اجتماعی رخ دهد. درآمد خانواده، سبک زندگی یا سطح تحصیلات بر خطر ابتلا کودک به این اختلال تاثیر نمی‌گذارند.

اوتیسم در خانواده‌هایی که سابقه ابتلا به این اختلال را دارند، بیشتر مشاهده می‌شود، بنابراین ترکیبات خاصی از ژن‌ها ممکن است خطر ابتلا کودک را افزایش دهند.

بیماری اوتیسم می‌تواند یک مشکل جزئی یا یک ناتوانی باشد که نیاز به مراقبت تمام وقت در یک مرکز خاص دارد. افراد مبتلا به ASD در برقراری ارتباط مشکل دارند. آنها در درک آنچه دیگران فکر و احساس می‌کنند دچار مشکل هستند.

این امر بیان آنها را با کلمات، حرکات، حالت‌های چهره و لمس سخت می‌کند. این افراد ممکن است در یادگیری به مشکل برخورد کنند. مهارت‌های آنها ممکن است ناهموار رشد کند.

به عنوان مثال، آنها ممکن است، در برقراری ارتباط مشکل داشته باشند اما به طور غیرمعمول در هنر، موسیقی، ریاضی یا به خاطر سپردن مطالب مهارت داشته باشند. به همین دلیل، این امکان وجود دارد که اینگونه افراد در آزمون‌های تجزیه و تحلیل یا حل مسئله خوب عمل کنند.

علائم اوتیسم

قبل از اینکه کودک سه ساله شود، ناظران دقیق می‌توانند نشانه‌های اوتیسم را مشاهده کنند. برخی از کودکان تا ۱۸-۲۴ ماهگی به طور طبیعی رشد می‌کنند و سپس مهارت خود را متوقف کرده یا از دست می‌دهند.

علائم بیماری اوتیسم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

حرکات تکراری (تکان دادن یا چرخاندن)
جلوگیری از تماس چشمی یا لمس فیزیکی
تاخیر در یادگیری، صحبت کردن
تکرار کلمات یا عبارات
ناراحت شدن از تغییرات جزئی

توجه به این نکته مهم است که این علائم در کودکان بدون ASD نیز وجود دارد. علائم این اختلال معمولاً قبل از ۳ سالگی در کودکان ظاهر می‌شود. برخی افراد نیز از بدو تولد علائمی نشان می‌دهند.

در هر صورت از دیگر علائم رایج ASD می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

عدم تماس چشمی
طیف محدودی از علایق یا علاقه شدید به موضوعات خاص
تکان خوردن به جلو و عقب یا چرخاندن گردن
حساسیت زیاد به صداها، بوها یا مناظر که برای دیگران عادی به نظر می‌رسد
نگاه نکردن یا گوش دادن به دیگران
نگاه نکردن به چیزهایی که شخص دیگری به آنها اشاره می‌کند
مشکلات در درک یا استفاده از گفتار، حرکات، حالت‌های چهره یا تن صدا
صحبت با صدای آواز، صاف یا رباتیک
مشکل در سازگاری با تغییرات روزمره

برخی از کودکان مبتلا به ASD ممکن است تشنج نیز داشته باشند. این علائم ممکن است تا دوره نوجوانی مشاهده نشوند. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است گاهی علائم جسمی مانند مشکلات گوارشی، یبوست و اختلال خواب نیز داشته باشند.

این کودکان ممکن است، دچار ضعف عضلات برای دویدن و کوهنوردی باشند یا هماهنگی ضعیفی بین عضلات دست و پا در آنها وجود داشته باشد. حدود یک سوم افراد مبتلا به اوتیسم از تشنج رنج می‌برند.

چه عواملی باعث ابتلا به بیماری اوتیسم می‌شود؟

دانشمندان علت دقیق اوتیسم را نمی‌دانند، اما از آنجا که در خانواده‌های مبتلا این علائم دیده می‌شود، احتمالاً ژن‌ها در این امر نقش دارند. تحقیقات در حال انجام است تا ببیند، آیا مواد شیمیایی موجود در محیط یا عفونت‌های قبل از تولد مقصر هستند یا خیر.

ASD بیشتر در میان افراد مبتلا به سایر اختلالات ژنتیکی و بیماری اسکلروز سل دیده می‌شود. مصرف والپروئیک اسید یا تالیدومید در دوران بارداری خطر ابتلا به بیماری اوتیسم در کودک را افزایش می‌دهد.

اینکه چرا اختلال اوتیسم اتفاق می‌افتد دقیقاً مشخص نیست. این می‌تواند ناشی از بروز مشکلاتی در بخشی از مغز باشد که ورودی حسی و زبان پردازش را تفسیر می‌کند.

همچنین احتمال تولد نوزادانی با این اختلال در زنانی که از مواد مخدر یا مواد شیمیایی، مانند الکل یا داروهای ضد تشنج استفاده می‌کنند، بیشتر است. سایر عوامل خطر شامل شرایط متابولیک مادر مانند دیابت و چاقی است.

برخی تحقیقات نیز اوتیسم را با فنیل کتونوریای درمان نشده که PKU (اختلال متابولیکی ناشی از فقدان آنزیم و سرخچه)نیز نامیده می‎شود، مرتبط دانسته‌اند. هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد واکسیناسیون خطر ابتلا به این بیماری را بیشتر می‌کند.

اختلال اوتیسم چگونه بر مغز تأثیر می‌گذارد؟

اوتیسم قسمت‌هایی از مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد، که احساسات، ارتباطات و حرکات بدن را کنترل می‌کنند. بعضی از کودکان مبتلا به ASD سر و مغزشان به طور غیرمعمول بزرگ است، که این ممکن است به دلیل مشکلات در رشد مغز باشد.

ژن‌های غیر طبیعی که از طریق خانواده منتقل می‌شوند، با عملکردهای ضعیف برخی از قسمت‌های مغز ارتباط دارند. محققان امیدوارند که از طریق اسکن مغزی راهی برای تشخیص این بیماری پیدا کنند.

غربالگری اولیه برای بیماری اوتیسم

اختلال اوتیسم در بسیاری از کودکان تا قبل از دبستان یا حتی مهد کودک تشخیص داده نمی‌شود و ممکن است در سال‌های اولیه برای تشخیص آن نیاز به کمک‌ وجود داشته باشد.

به همین دلیل دستورالعمل‌ها خواستار غربالگری همه کودکان در ۹ ماهگی به دلیل تاخیر در مهارت‌های اساسی هستند. بررسی‌های ویژه‌ای مانند موارد زیر برای  غربالگری اولیه  اوتیسم لازم است:

۱. مشکلات گفتاری

در معاینات منظم، پزشک نحوه واکنش کودک به صدا، لبخند یا سایر عبارات را بررسی می‌کند. آیا آنها غرغر می‌کنند یا غبغب دارند؟

در صورت بروز مشکلات یا تأخیر در گفتار باید به یک گفتار درمانگر مراجعه شود.

تست شنوایی نیز ممکن است لازم باشد. بیشتر کودکان مبتلا به اوتیسم صحبت خواهند کرد، اما تکلم در آنها دیرتر از دیگران انجام می‌شود.

مکالمه برای این کودکان سخت است. کودکان مبتلا به ASD ممکن است به صورت آواز یا روباتیک صحبت کنند.

۲. مشکل در ارتباط با افراد دیگر

مشکل در ارتباط با افراد دیگر از مهمترین علائم اختلال طیف اوتیسم است. یک روانشناس با آموزش‌های ویژه می‌تواند به شناسایی مشکلات اجتماعی در اسرع وقت کمک کند.

این کودکان ممکن است از نگاه کردن به چشم افراد، از جمله والدین خودداری کنند. آنها ممکن است روی یک شی بسیار متمرکز شوند، در حالی که دیگران را برای مدت طولانی نادیده می‌گیرند.

آنها ممکن است، برای برقراری ارتباط از حرکات، حالت بدن یا حالت‌های صورت استفاده نکنند.

چگونگی تشخیص و ارزیابی اوتیسم

هیچ تست پزشکی برای تشخیص اوتیسم وجود ندارد، اما ممکن است برای رد کردن کم شنوایی، مشکلات گفتاری، مسمومیت با سرب، یا مشکلات رشدی که به این اختلال ارتباط ندارند، تست و ارزیابی مفید باشد.

ممکن است لازم باشد والدین برای ارزیابی رفتار و مهارت‌های ارتباطی کودک به لیستی از سوالات که ابزار غربالگری نامیده می‌شوند، پاسخ دهند. درمان به موقع قبل از سه سالگی، می‌تواند رشد کودک را بسیار بهبود بخشد.

برنامه های رفتاری برای درمان بیماری اوتیسم

روش‌های درمانی رفتاری به طور گسترده‌ای برای کمک به کودکان مبتلا به اوتیسم مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش‌ها به افراد مبتلا به این اختلال کمک می‌کنند تا یاد بگیرند که چگونه صحبت کنند و با دیگران ارتباط برقرار نمایند.

این برنامه‌ها به رشد جسمی کودک و برخورد موثرتر او با دیگران کمک می‌کنند.  این برنامه‌های فشرده به نام تجزیه و تحلیل رفتار کاربردی (ABA) اقدامات مثبت را تشویق و رفتارهای منفی را رد می‌کنند.

رویکرد دیگری به نام Floortime، روی احساسات و مهارت‌های اجتماعی کار می‌کند. برنامه TEACCH از کارت‌های تصویر و سایر نشانه‌های بصری استفاده می‌نماید.

سیستم‌های آموزشی مانند مدرسه، ممکن است خدمات ویژه‌ای برای کمک به این کودکان ارائه دهند. این خدمات ویژه می‌تواند شامل گفتار درمانی و کار درمانی باشد.

مدارس موظفند برای هر کودک برنامه آموزش فردی (IEP) تهیه کنند. کودکان مبتلا به ASD ممکن است واجد شرایط مداخله زودهنگام یا خدمات سال تحصیلی طولانی باشند.

اگر نگران فرزند خود هستید، از مدرسه بخواهید اقدامات لازم را برای کمک به کودک شما را انجام دهد.

درمان اوتیسم از طریق پردازش حسی

کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است نسبت به صدا، لمس، چشایی، مناظر یا بو بسیار حساس باشند. شبیه وضعیتی که به عنوان اختلال پردازش حسی شناخته می‌شود.

به عنوان مثال، ممکن است از چراغ‌های چشمک زن یا زنگ مدرسه ناراحت شوند. یک مطالعه کوچک نشان داد که کمک به کودکان در تطبیق با احساسات مختلف منجر به کاهش این اختلال و رفتار بهتر آنها می‌شود.

درمان اوتیسم با دارو

هیچ درمانی برای اوتیسم وجود ندارد، اما دارو ممکن است به بهبود برخی علائم کمک کند. برای مشکلات جدی رفتاری ممکن است داروهای ضد روان پریشی تجویز شود.

یک داروی در این گروه، ریسپریدون (Risperdal)، است که برای کمک به پرخاشگری، خودزنی و خسارت در کودکان مبتلا به اوتیسم استفاده می‌شود.

آریپیپرازول (Abilify) نیز برای تحریک پذیری بیشتر به این افراد داده می‌شود.

اگر تشنج مسئله ساز باشد، یک داروی ضد تشنج ممکن است کمک کند.

گاهی برای این افراد داروهایی که افسردگی را درمان می‌کنند، تجویز می‌شود.

پاسخ کودک به تمام این داروها باید از نزدیک کنترل شود تا میزان بروز مشکلات به حداقل برسد.

اوتیسم و رژیم غذایی

مشکلات گوارشی در کودکان مبتلا به اوتیسم شایع است و حدود ۳۰٪ از آنها ممکن است از مواد غیر غذایی مانند خاک یا کاغذ استفاده کنند.

بعضی از والدین رژیم غذایی بدون گلوتن (موجود در گندم) و کازئین (پروتئین شیر) را امتحان کرده‌اند. سایر تغییرات رژیم غذایی، از جمله مکمل های B6 و منیزیم نیز استفاده می‌شود.

تاکنون شواهد کافی برای اثبات عملکرد هر برنامه غذایی وجود ندارد. یک پزشک باید رژیم‌های آزمایشی را کنترل کند تا از تغذیه مناسب اطمینان حاصل نماید.

در پایان

اختلال یا بیماری اوتیسم مسئله‌ای است که باید از دوران کودکی بسیار جدی گرفته شود و توصیه می‌شود والدین حتما برای بهبود یا تحت کنترل گرفتن آن از ابتدا با یک پزشک متخصص در تماس نزدیک باشند.