سوال اساسی که مطمئناً تاکنون به عنوان یک کاربر لپ تاپ از خود پرسیده اید این است که امنیت وب کم و دوربین موجود در این دستگاه‌ها چقدر است و آیا باید از این بابت نگرانی داشته باشید یا خیر؟ باید گفت پاسخ این سوال مثبت است و بررسی‌ها نشان می‌دهد که این روز‌ها هکر‌ها و مجرمان سایبری می‌توانند به سادگی به وب کم لپ تاپ شما دسترسی پیدا کرده و بدون اجازه تصاویر و ویدیو‌هایی را از شما در اختیار بگیرند.
این روز‌ها مجرمان سایبری به منظور هک و دسترسی غیرمجاز به وب کم و دوربین موجود در لپ تاپ ها، ابزار‌های متعدد و گوناگونی را در اختیار دارند که این موضوع سبب شده است امنیت این جز سخت افزاری تا حدود زیادی شکننده باشد. در این مقاله قصد داریم ابتدا به بررسی روش‌های مرسوم و موجود به منظور هک دوربین‌های وب کم بپردازیم و سپس راه کار‌هایی ساده برای مقابله با این موضوع به شما معرفی کنیم. پس با ادامه این مطلب همراه باشید.
آیا هک و دسترسی غیرمجاز به وب کم‌ها کار ساده‌ای است؟
به نظر می‌رسد این یک سوال اساسی است و پاسخ به آن می‌تواند بسیاری از مسائل را روشن کند. به طور خلاصه باید گفت که هک وب کم و دوربین موجود در لپ تاپ‌ها کار چندان سختی نیست؛ اما هکر‌ها هم نمی‌توانند بدون در اختیار داشتن ابزار‌های گوناگون به سادگی به اطلاعات خروجی آن‌ها دسترسی پیدا کنند.
با این وجود باید گفت بخشی از کاربران به صورت ناخواسته فعالیت‌های خطرناکی را انجام می‌دهند که هکر‌ها می‌توانند با استفاده از آن به سادگی به وب کم لپ تاپ یا سیستم خانگی آن‌ها دسترسی پیدا کنند. فعالیت‌هایی که در ادامه بیشتر در مورد آن‌ها صحبت می‌کنیم.
شاید این سوال برای شما شکل بگیرد که هکر‌ها معمولاً از چه روشی برای دسترسی غیرمجاز به دوربین‌های وب کم استفاده می‌کنند؟ امروزه هکر‌ها معمولاً نرم افزار‌های جاسوسی، سو استفاده از ارتباط اینترنت یا بدافزار‌های تروجان (Trojan) را برای این مقاصد خود به کار می‌گیرند. در ادامه به صورت خلاصه به بررسی هرکدام از این روش‌ها می‌پردازیم.
دسترسی غیرمجاز با استفاده از نرم افزار‌های جاسوسی
ابزار‌های مدیریت از راه دور که در متون تخصصی با عنوان Remote Administration Tools و به اختصار با عنوان RAT شناخته می‌شوند، معمولاً در دفاتر کار و شرکت‌های بزرگ به منظور کمک به ارتقا و تنظیم لپ تاپ‌ها یا سیستم‌ها و همچنین ردیابی کردن آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ اما باید گفت امکان سو استفاده از آن‌ها نیز به سادگی وجود دارد.
در سال ۲۰۱۰ دو مدرسه در آمریکا از تیم پشتیبان نرم افزاری با عنوان LANrev تنظیم شکایت کردند. بعد‌ها مشخص شد که این برنامه بدون آگاهی دانش آموزان به منظور نظارت و جاسوسی از آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این لپ تاپ‌ها اگرچه به این دو مدرسه تعلق داشته است، اما دانش آموزان از آن‌ها در خانه به منظور انجام تکالیف خود استفاده می‌کردند.
براساس گزارش‌های موجود نرم افزار LANrev که قرار بوده است به منظور ارتقا و تنظیم این دستگاه‌ها مورد استفاده بگیرد، دارای قابلیتی با عنوان Theft Track نیز بوده که می‌تواند برای ردیابی دستگاه پس از سرقت مورد استفاده قرار بگیرد. این قابلیت به مدیران این برنامه اجازه می‌داد که از طریق وب کم، کاربر این لپ تاپ‌ها را مشاهده و شناسایی کنند.
اگرچه در آن زمان تیم پشتیبان از این برنامه مدعی شد این قابلیت تنها به منظور ردیابی لپ تاپ‌ها پس از سرقت و شناسایی سارقین مورد استفاده قرار می‌گرفته است، اما بخش قابل توجهی از دانش آموزان گزارش دادند که بار‌ها و بار‌ها چشمک زدن لامپ نشانگر کنار وب کم دستگاه خود را مشاهده کرده اند.
چندی پس از این اتفاق دادگاه اعلام کرد که چیزی نزدیک به ۵۶ هزار عکس و ویدیو که بدون آگاهی دانش آموزان از آن‌ها ثبت شده بود را کشف کرده است. بعد‌ها نسخه جدیدی از این نرم افزار منتشر شد که این قابلیت از آن حذف شده بود.
با این تفاصیل اگر در حال حاضر از لپ تاپ مدرسه یا شرکت خود استفاده می‌کنید و بابت مشکلات امنیتی که ممکن است از طریق وب کم این دستگاه‌ها برای شما ایجاد شود نگرانی دارید، بهتر است همین حالا یک برچسب روی لنز آن بچسبانید. این کار زمان زیادی از شما نمی‌گیرد و سبب می‌شود که در صورت دسترسی غیرمجاز افراد، هیچگونه اطلاعاتی قابل مشاهده و قابل استخراج نباشد.
باید توجه داشت که لامپ کنار لنز وب کم لپ تاپ‌ها و سیستم‌های خانگی نمی‌توانند نشانگر خوبی برای استفاده یا عدم استفاده از آن‌ها باشد؛ چرا که در گزارش‌های متعددی عنوان شده است هکر‌ها می‌توانند به راحتی این لامپ نشانگر را هم از کار بیاندازند.
سو استفاده از وب کم‌های متصل به اینترنت
این روز‌ها بخش قابل توجهی از کاربران از دوربین‌های وب کم موجود در لپ تاپ‌ها و سیستم‌های خانگی خود به منظور حفظ امنیت منزل و دیگر مکان‌های مهم استفاده می‌کنند. این دوربین‌ها می‌توانند در صورت دسترسی به ارتباط اینترنت تصاویر دریافتی خود را بر روی دیگر دستگاه‌ها نظیر گوشی‌های هوشمند به نمایش بگذارند. در واقع امروزه انبوه زیادی از ابزار‌ها در دسترس است که می‌توان با استفاده از آن‌ها دوربین‌های وب کم را به یک سیستم امنیتی و حفاظت محیطی تبدیل کرد.
استفاده از این ایده و تبدیل دوربین‌های وب کم به یک سیستم نظارت از راه دور جذاب به نظر می‌رسد؛ اما باید توجه داشت که دستگاه‌های متصل به اینترنت می‌توانند همچون شمشیری دو لبه عمل کنند و راه را برای سو استفاده هکر‌ها نیز هموار نمایند. به عنوان مثال هکر‌ها در صورتی که بتوانند کنترل این سیستم نظارت از راه دور را برعهده بگیرند، می‌توانند به راحتی به مکان‌های تحت نظر شما دسترسی پیدا کنند.
در وهله اول توصیه می‌شود از دوربین‌هایی که امکان دسترسی از راه دور از طریق Wi-Fi را فراهم می‌کنند استفاده نشود. علاوه بر این بهتر است از برنامه‌های متفرقه موجود در فضای وب که می‌توان توسط آن‌ها دوربین‌های وب کم را به سیستم‌های نظارتی تبدیل کرد استفاده نکنید. این برنامه‌ها ممکن است مسیر را برای نفوذ هکر‌ها هموار کنند یا اطلاعات دریافتی توسط دوربین‌ها را به سرور‌های خود بفرستند.
دسترسی غیرمجاز با استفاده از تروجان‌ها
اگر هکر‌ها نتوانند حفره‌ای برای نفوذ به دستگاه‌ها شما و سو استفاده از وب کم پیدا کنند می‌توانند پس از ایجاد حفره به مقاصد موردنظر خود نزدیک شوند. باید گفت این ساده‌ترین روش برای هکر‌ها به منظور ایجاد دسترسی غیرمجاز به دستگاه‌های هوشمند است. هکر‌ها در این روش به دنبال قربانیان خود نمی‌گردد و بلعکس این قربانیان هستند که خود راه را برای نفوذ آن‌ها ایجاد می‌کنند.
به این منظور مجرمان سایبری با استفاده از ترفند‌های مختلف قربانیان را به نصب یک بدافزار یا تروجان بر روی سیستم‌های خود ترغیب می‌کنند. قربانیان در وهله اول متصور هستند که این برنامه قابلیت‌ها و ویژگی‌های عالی را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهد؛ اما در اصل این بدافزار یک «در پشتی» برای فعالیت‌های مجرمانه در سیستم‌های هوشمند ایجاد می‌کند.
این بدافزار‌ها معمولاً همراه با ایمیل ها، وب سایت‌های ناشناس و یا از طریق کارمندان جعلی مایکروسافت با هدف تعمیر دستگاه‌های آلوده به ویروس منتشر می‌شوند. در حالی که تا پیش از این دستگاه شما به هیچگونه ویروس یا بدافزاری آلوده نبوده است این فایل‌های مشکوک می‌توانند انبوهی از آن‌ها را بر روی سیستم شما نصب کنند.
پس از اینکه هکر‌ها با نصب این بدافزار یا تروجان حفره موردنظر خود را ایجاد کردند می‌توانند با استفاده از آن نرم افزار‌های کنترل یا دسترسی از راه دور را هم بر روی سیستم یا دستگاه شما نصب کنند. اکنون امکان سو استفاده از سیستم، به عنوان مثال جاسوسی از طریق وب کم، بدون اینکه قربانیان آگاهی پیدا کنند وجود خواهد داشت.
چگونه از هک و دسترسی غیرمجاز به وب کم‌ها در امان بمانیم
به نظر می‌رسد تفاسیر و توصیفات بالا به قدری بوده است که از این پس با شک و تردید بیشتری به وب کم لپ تاپ یا سیستم خانگی خود توجه کنیم. خوشبختانه امروزه راه کار‌های ساده و سر راستی به منظور جلوگیری از هک و دسترسی غیرمجاز به وب کم‌ها وجود دارد.
تا جایی که می‌توانید از یک وب کم ساده و معمولی استفاده کنید
همانطور که در بالا گفته شد این روز‌ها مرسوم است که کاربران وب کم لپ تاپ و دستگاه هوشمند خود را به یک سیستم نظارت و امنیتی تبدیل کنند. به این ترتیب هنگامی که آن‌ها در خارج از خانه یا دفتر کار خود قرار دارند بازهم می‌توانند از نظر امنیت از وضعیت داخل آن اطمینان حاصل کنند. مطمئناً این ایده جذابی است؛ اما باید توجه داشت که در صورت دسترسی غیرمجاز به این دوربین ها، هکر‌ها نیز می‌توانند از فضای داخل خانه یا محل کار آگاهی پیدا کنند.
توصیه می‌شود تا جایی که امکان دارد به جای وب کم‌ها از سیستم‌های نظارتی با امنیت بالا استفاده کنید. بهترین راه به منظور جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به وب کم‌ها استفاده از محصولات معمولی و غیرهوشمند است؛ چرا که وب کم‌های هوشمند معمولاً قابلیتی را در اختیار دارند که به کاربران اجازه می‌دهد از هرجای دنیا به آن‌ها دسترسی پیدا کنند و تصاویر خروجی آن‌ها را مشاهده نمایند. تجربه نشان داده است این قابلیت می‌تواند توسط هکر‌ها به سادگی مورد سو استفاده قرار بگیرد.
سیستم امنیتی لپ تاپ یا سیستم خانگی خود را همیشه بروز نگه دارید
حتی اگر از طریق اینترنت امکان اتصال به دوربین‌های وب کم وجود نداشته باشد هکر‌ها بازهم می‌توانند با استفاده از بدافزار‌ها و تروجان‌ها از سیستم خانگی یا لپ تاپ شما به منظور دسترسی به این دوربین‌ها استفاده کنند.
به همین دلیل است که توصیه می‌شود برای سیستم هوشمند خود یک برنامه امنیتی و آنتی ویروس قابل اعتماد تهیه کنید. این برنامه را همیشه به جدیدترین بروزرسانی‌ها مجهز کنید و اجازه دهید هر از چند گاهی کل سیستم شما را اسکن و از نظر امنیتی چک کند. یک برنامه امنیتی خوب می‌تواند نفوذ به سیستم شما را شناسایی کند و ضمن دفع آن، شما را از شر هکر‌ها در امان بدارد.
تنها هنگامی که به وب کم خود نیاز دارید آن را روشن و به دستگاه متصل کنید
اگر از وب کم‌های مجزا و با رابط USB استفاده می‌کنید بهتر است زمانی که نیاز ندارید آن را از سیستم خود جدا کنید. هکر‌ها هر چقدر هم حرفه‌ای باشند مطمئناً اگر وب کم به صورت فیزیکی به دستگاه متصل نباشد نمی‌توانند اطلاعاتی را از آن استخراج کنند. در این حالت می‌توانید هنگامی که به وب کم نیاز داشتید آن را به سیستم خود متصل کنید؛ اما فراموش نکنید که پس از پایان کار دوباره ارتباط آن را با سیستم خود قطع کنید.
در مورد لپ تاپ‌ها با توجه به اینکه وب کم در این دستگاه‌ها به صورت یکپارچه تعبیه شده است نمی‌توانید ارتباط فیزیکی آن را با سیستم قطع کنید. در این حالت بهتر است آن را از طریق سیستم عامل در وضعیت غیرفعال قرار دهید تا دیگر هیچ برنامه‌ای نتواند از آن استفاده کند. البته ممکن است اگر هکر‌ها کنترل کامل سیستم شما را در اختیار داشته باشند با استفاده از ترفند‌های خاص دوباره آن را به حالت فعال بازگردانند.
در لپ تاپ‌ها می‌توانید به سه روش مختلف دوربین وب کم را در وضعیت غیرفعال قرار دهید. اگر از سیستم عامل ویندوز ۱۰ استفاده می‌کنید به منوی استارت رفته و عنوان «Webcam» را تایپ کنید. سپس از میان نتایج نمایش داده شده وارد بخش Webcam privacy settings شوید. در گام بعد در پنجره باز شده گزینه نشان داده شده با عنوان Let apps use my camera را در وضعیت خاموش یا Off قرار دهید.
در روش دوم می‌توانید به منوی استارت رفته و با تایپ عبارت Device Manager به این برنامه بروید. در بخش دستگاه‌ها به دنبال گزینه Imaging Devices بگردید و منوی زیرمجموعه آن را در وضعیت نمایش قرار دهید. در این حالت می‌توانید تمامی دستگاه‌های نشان داده شده با عنوان Camera را پس از راست کلیک و انتخاب گزینه Disable در وضعیت غیرفعال قرار دهید. ممکن است ویندوز ۱۰ برای غیرفعال سازی بخشی از دستگاه‌ها به تایید شما نیاز داشته باشد که در این حالت در پنجره هشدار نمایش داده شده گزینه Yes را انتخاب کنید.
در قابلیتی بهتر امکان غیرفعال سازی دوربین وب کم از طریق BIOS هم ممکن است. برای این کار بلافاصله پس از روشن کردن لپ تاپ خود یکی از دکمه‌های F۲ یا Del را بر روی صفحه کلید فشار دهید. با این کار وارد BIOS لپ تاپ خود خواهید شد. البته ممکن است در بخشی از لپ تاپ‌ها به منظور ورود به این بخش به فشردن دکمه دیگری نیاز باشد. این اطلاعات معمولاً برای همه لپ تاپ‌ها به راحتی از اینترنت قابل دریافت است.
در هر حال پس از ورود به BIOS در بخش‌های مختلف منو به دنبال گزینه‌هایی همچون CMOS camera، Integrated camera یا Webcam بگردید و آن را از طریق دستورالعمل موجود در سمت راست یا پایین نمایشگر در حالت غیرفعال قرار دهید. این قابلیت معمولاً در لپ تاپ‌های تولید شده توسط شرکت‌های HP، Dell و لنوو وجود دارد.
در لپ تاپ‌های مجهز به سیستم عامل لینوکس نیز می‌توانید به راحتی با وارد کردن دستور زیر در ترمینال، وب کم سیستم خود را غیرفعال کنید.
sudo modprobe -r uvcvideo
عبارت «-r» که در این دستور دیده می‌شود سبب می‌شود که وب کم در حالت غیرفعال قرار بگیرد. می‌توانید با حذف آن از دستور بالا، دوباره وب کم خود را به وضعیت فعال برگردانید. در این حالت دستور موردنظر این چنین خواهد بود:
sudo modprobe uvcvideo
در راه حل دیگر می‌توانید لنز وب کم لپ تاپ خود را برای همیشه توسط برچسب مسدود کنید و از یک وب کم مجزا و با رابط USB استفاده نمایید. در این حالت امکان قطع اتصال فیزیکی آن به لپ تاپ به سادگی امکان پذیر خواهد بود.
لنز وب کم خود را تا زمانی که به آن نیاز ندارید بپوشانید
ممکن است قربانی هکری حرفه‌ای باشید که بتواند تمامی سد‌های دفاعی سیستم شما را بشکند و بالاخره از طریقی به خروجی و تصاویر در حال ضبط از وب کم آن دسترسی پیدا کند. در این حال می‌توان با راهکاری ساده و تا حدود زیادی رایگان تمامی تلاش‌های او را بی نتیجه بگذارید.
بسیاری از کارشناسان حوزه امنیت به کاربران توصیه می‌کنند که لنز وب کم لپ تاپ یا سیستم خانگی خود را همیشه توسط مانعی بپوشانند. اگر به ندرت از وب کم سیستم خود استفاده می‌کنید بهتر است آن را توسط نوار‌های چسبی غیرشفاف بپوشانید به این ترتیب زاویه دید آن مسدود می‌شود.
اگر ممکن است در آینده نزدیک از وب کم خود استفاده کنید نیز می‌توانید لنز آن را به گونه‌ای بپوشانید که بعداً نیز امکان استفاده از آن وجود داشته باشد. در کل بهتر است لنز وب کم سیستم‌های هوشمند در حالت پیش فرض مسدود باشد و تنها در صورت نیاز پوشش آن حذف شود.
خوشبختانه به تازگی وب کم‌هایی به بازار عرضه شده است که دارای شاتر و پوشش‌های خودکار هستند. این شاتر می‌تواند به صورت خودکار تنها هنگامی که دستورات لازم از سوی شما صادر شود در وضعیت باز قرار بگیرد و به صورت پیش فرض در حالت بسته قرار دارد. البته اگر هکر‌ها کنترل سیستم شما را به صورت کامل در اختیار داشته باشند ممکن است بتوانند این شاتر الکترونیکی را هم دستکاری کنند.
همچنین می‌توانید برای وب کم ساده خود نیز با هزینه‌ای ناچیز شاتر و پوشش دستی خریداری کنید. این شاتر‌ها امنیت بهتری نیز دارند و تنها می‌توان به صورت فیزیکی آن‌ها را در وضعیت باز قرار داد.
جمع بندی و سخن پایانی
در بالا دیدیم که دسترسی غیرمجاز به دوربین‌های وب کم کار سختی نیست و هکر‌ها در صورت دسترسی به شرایط و ابزار موردنیاز خود می‌توانند به راحتی و بدون اینکه متوجه شوید تصاویر و ویدیو‌های مختلفی را ثبت و در اختیار بگیرند. البته در این مطلب چند روش کاربردی به منظور جلوگیری از این اتفاق و بهبود وضعیت امنیتی وب کم‌ها معرفی شد که در صورت صلاح دید می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید.
اگر از بابت هک وب کم سیستم خود نگرانی دارید بهتر است همین حالا آن را توسط چند برچسب بپوشانید؛ چرا که این کار هم به زمان کمی نیاز دارد و هم اگر تمامی سد‌های دفاعی دیگر پاسخگو نبود، می‌تواند نجات بخش شما باشد.
اگر راه کار و ترفند دیگری برای افزایش حفاظت وب کم و سیستم‌های هوشمند به ذهن تان می‌رسد می‌توانید در بخش نظرات آن را با ما و دیگر کاربران در میان بگذارید.