با آغاز فصل سرما، خبرهایی درمورد شلوغی غیرمعمول نانوایی ها، منتشر شده؛ این اخبار مبوط به چند شهر یا استان نیست؛ تقریبا هیچ استانی نیست که در روزهای اخیر از اخبار اینچنینی به دور مانده باشد.
انتشار ویدیوها و عکس ها در شبکه های اجتماعی گسترش یافته. بسیاری می گویند ساعات کاری نانوایی ها کمتر شده. می گویند تعداد نانی که در هر روز پخت می کردند، به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافته. برخی نیز از جابجایی نان از شهری به شهر دیگر و استانی به استان دیگر خبر می دهند؛ به گفته آنها نان به مناطقی که کمبود بیشتری وجود دارد منتقل می شود اما نتیجه آن، احساس کمبود بیشترِ نان، در شهرهای مبدأ است.
با این وجود، مسئولان مربوطه اساسا کمبود آرد در کشور را از اساس تکذیب کرده اند؛ اما آیا این اخبار صحت دارد؟ اگر پاسخ مثبت است، چرا تکذیب می شود و اگر نادرست است، پس ماجرای صف های طولانی نانوایی ها و این تغییر محسوس چیست؟
چند نانوایی، چند کیلو آرد؟
مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران اخیرا آماری از میزان مصرف آرد در کشور داده. به گفته یزدان سیف، حدود ۹۰ هزار نانوایی از طریق ۴۰۰ کارخانه تولید آرد که ماهیانه ۹۰۰ هزار تن، گندم را تبدیل به آرد می‌کنند از طریق شبکه حمل و نقلی منسجم و برنامه ریزی شده در سه دهه اول، دوم و سوم در هر ماه آرد دریافت می‌کنند.
او گفته هیچ کمبودی در این زمینه وجود ندارد و در هیچ نقطه‌ای از کشور، نه در حال حاضر بلکه در گذشته و حتی در آینده هم هیچ مشکلی در تامین آرد و نان نبوده و نیست ضمن اینکه میزان ذخایر راهبردی کشور هم بی نظیر است.
از طرفی، بر اساس آمار مدیرکل غله و خدمات بازرگانی آذربایجان‌شرقی به ازای یک هزار و ۳۶۰ نفر، یک واحد نانوایی در کشور وجود دارد.
قیمت آرد و سهمیه نانوایی ها
مدت هاست نانوایی های آزادپز و دولتی، نان را با قیمت های متفاوت به فروش می رسانند. برخی می گویندکاهش آرد ممکن است مربوط به نانوایی های آزادپز باشد. با این حال، سیف اساسا وجود نانوایی های آزادپز را تکذیب کرده. او گفته نانوایی آزادپز دیگر در کشور وجود ندارد و همه نانوایی‌ها به دو مدل یارانه‌ای یک و دو، از دولت آرد دریافت می‌کنند که در نوع اول به صورت کاملا دولتی و به قیمت هر کیلو ۶۶۵ تومان و نوع دوم که به صورت آزاد، آرد دریافت می‌کنند.
قیمت آرد آزاد البته متفاوت است. ایرنا از قول یک نانوا نوشته قیمت هر کیسه آرد آزاد پیشتر۱۱۰ هزار تومان بود اما اکنون به ۱۸۰ هزار تومان رسیده.
چرا صف ها شلوغ است؟
شلوغی صف های نانوایی یک واقعیت است. چنین موضوعی قابل تکذیب نیست و ویدیوها و عکس ها و مشاهدات میدانی متعدد همین موضوع را نشان می دهد. با این حال، مدیرعامل شرکت بازرگانی دولتی ایران دلایل عجیبی برای این موضوع ذکر کرده. او گفته: هر سال در نیمه دوم سال، به دلیل این که روز‌ها کوتاه می‌شود و تعطیلی خیلی از ادارات و فضا‌های کاری توام با یکدیگر می‌شود متاسفانه شاهد شلوغی و ازدحام متقاضیان نان در صف نانوایی‌ها هستیم. علت دیگری که امکان دارد نانوایی نان کمتری پخت کند این است که بعضی نانوایی‌ها به جای هشت ساعت کار، شش ساعت فعالیت می‌کند.
نانواها چه می گویند؟
کاهش ساعت کار نانوایی ها موضوعی است که مسئولان دولتی هم آن را به نوعی تایید کرده اند. با این حال، دلیل نانواها با دلیل مسئولان دولتی متفاوت است. هستند نانواهایی که می گویند علت کاهش ساعات کاری کاهش سهمیه آرد است و در واقع آردی ندارند که بیش از آن ساعات محدود، با آن نان بپزند.
یکی از نانوایان تبریزی در این زمینه به ایرنا گفته: روزی هشت کیسه آرد از پنج صبح تا سه بعد از ظهر می پختیم، ولی الان فقط چهار کیسه سهمیه داریم. نانوای دیگری هم گفته سهمیه مان ساعت ۲ ظهر تمام می شود و برای رضایت مشتری مجبور به تهیه آزاد آرد هستیم. بنابراین روزی ۴ کیسه آرد آزاد می خریم که قیمتش قبلا ۱۱۰ هزار تومان بود ولی الان به ۱۸۰ هزار تومان رسیده.
سهمیه آرد به قیمت آزاد فروخته می شود؟
اعطای یارانه به شکل کنونی مدت هاست مخالفان زیادی دارد. مخالفان می گویند وقتی یارانه به مصرف کننده نهایی داده نمی شود، باید انتظار فساد را داشت. اکنون در حوزه آرد و نان نیز همین اتفاق رخ داده. به عنوان نمونه، یک نانوا به خبرنگار بازار گفته با افزایش قیمت آرد آزاد، برخی نانوایی های تبریز به دلیل سودجویی بیشتر آرد سهمیه ای خود را در بازار آزاد می فروشند و می گویند سهمیه آنها کم شده و ساعات کاری خود را نیز کم می کنند. این کار باعث ایجاد شایعه شده و صف های طولانی در مقابل نانوایی ها ایجاد کرده است.
چه باید کرد؟
آنچه مسلم است این است که اوضاع در نانوایی ها فعلا عادی نیست. صف های طولانی، شایعات فراوان و روزافزون یک واقعیت است. اینکه مسئولان از مجازات یک نانوا در استان البرز به دلیل ارسال یک فیلم «دروغ» برای یکی از شبکه‌های فارسی زبان خارجی بگویند یا از مردم بخواهند از نانوایی‌هایی که دارای پروانه فعالیت، جواز کسب و پروانه بهداشت تضمین شده هستند خرید کنند، آن هم در حالی که عمدتا در کل کشور همین اتفاق نیز رخ می دهد، دردی را دوا نمی کند.
مشکل در فروش سهمیه آرد دولتی در بازار آزاد باشد یا کمبود عرضه یا هر دلیلی دیگری، واقعیت آن است که با انکار واقعیت نمی توان مشکل را حل کرد. راهکار ماجرا، یک بررسیی سریع و واقعی بینانه و کشف منشأ اصلی مشکل است نه کشف منبع درج اخبار مربوط به این مشکلات.