آمارهای وزارت بهداشت از آن حکایت دارد که از دو هفته پیش تاکنون کرونا در ایران دوباره شدت گرفته‌است. زیرا درحالی‌که آمار مبتلایان روزانه به کووید-۱۹ در کشورمان حتی به حدود ۸۰۰ نفر نیز کاهش پیدا کرده‌بود، این آمار پنجشنبه دو هفته پیش از ۳۵۰۰نفر هم بالا زد. اما در این شرایط، دولت به‌جای برنامه‌ریزی برای کنترل بیشتر بیماری، محدودیت‌های کرونایی را یک‌به‌یک برداشت و در همین حال، برخی مسؤولان وزارت بهداشت همچون حسین عرفانی، رئیس اداره مراقبت بیماری‌های واگیر تاکید کردند که شهروندان همچنان باید اصل «درخانه‌بمانیم» را رعایت کنند. اما وقتی عمده کسب‌وکارها به روال عادی خود بازمی‌گردند و محدودیت‌های کرونایی یکی پس از دیگری برداشته می‌شود، واقعا مردم چطور می‌توانند همچنان اصل فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کنند؟ این سوالات را در مصاحبه‌ای اختصاصی با عرفانی مطرح می‌کنیم و او نیز پاسخ میدهد رعایت ضوابط بهداشتی با کاهش محدودیت‌ها منافاتی‌ندارد. رئیس اداره مراقبت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت برای بالارفتن آمار مبتلایان به کرونا نیز دلایل مختلفی ازجمله آغاز پیک همه‌گیری در برخی استان‌ها را عنوان می‌کند، اما اذعان دارد که بخشی از این افزایش نیز به‌خاطر کاهش مشارکت مردم در عمل به دستورات بهداشتی رخ داده‌است. اتفاقی که او برخلاف خیلی‌های دیگر آن را ناشی از کاهش محدودیت‌ها و صحبت‌های اخیر مقامات دولتی نمی‌داند و حتی در این زمینه توپ را به زمین رسانه‌ها و واحدهای روابط‌عمومی نهادهای بهداشتی می‌اندازد.
همزمان با کاهش محدودیت‌های کرونایی، شاهد آن هستیم که برخی مسؤولان وزارت بهداشت ازجمله خود شما تاکید دارید که مردم همچنان باید به اصل «درخانه‌بمانیم» پایبند باشند. آیا این رفتار دوگانه نوعی تناقض را در افکار عمومی ایجاد نمی‌کند؟
خیر، از نظر ما رعایت ضوابط بهداشتی از سوی مردم منافاتی با کاهش محدودیت‌ها ندارد و اساسا جامعه‌ای زنده و پویاست که فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی در آن ادامه پیدا کند. اما این فعالیت‌ها باید با رعایت پروتکل‌های تدوین‌شده در ستاد ملی مبارزه با کرونا همراه باشد.
با این حال، در سطح جامعه شاهد آن هستیم که مردم نسبت به ضوابط بهداشتی کم‌توجه‌تر شده‌اند. آیا از نظر شما برداشتن محدودیت‌ها ذهن عموم جامعه را به سمت کاهش پایبندی به ضوابط بهداشتی سوق نداده‌است؟
خیر، مساله اینجاست که پیام لزوم تداوم احساس خطر از کرونا حتی در شرایط فعلی به‌خوبی به مردم منتقل نشده‌است، وگرنه ما مردم خوبی داریم و اگر این پیام به‌درستی به مردم منتقل شود، آحاد جامعه رفتار صحیحی در زمینه رعایت اصول بهداشتی از خودشان نشان می‌دهند.
به نظر شما قصور کدام نهاد باعث انتقال نامناسب این پیام به مردم شده‌است؟
رسانه‌ها.
یعنی مشکل وضعیت فعلی همه‌گیری کرونا بر گردن همکاران ماست؟
البته فقط رسانه‌ها مقصر انتقال نامناسب پیام لزوم داشتن احساس خطر از کرونا به مردم نیستند. این انتقال پیام برعهده زنجیره‌ای است که سه حلقه دارد. حلقه اول واحدهای تخصصی حوزه بهداشت و درمان هستند، در حلقه دوم رسانه‌ها قرار گرفته‌اند و حلقه سوم نیز که درواقع واسط میان دو حلقه قبلی است، واحدهای روابط‌عمومی و آموزش بهداشت هستند. هر سه حلقه مشکلاتی در زمینه انتقال پیام داشته‌اند.
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که علت افزایش آمار مبتلایان به کرونا در هفته‌های گذشته، کاهش پایبندی مردم به پروتکل‌های بهداشتی بوده‌است.
درباره افزایش آمار مبتلایان در کشور پهناوری مثل ایران، نمی‌توان فقط یک مساله را به‌عنوان علت اصلی بیان کرد و آن را به همه مناطق تعمیم داد. زیرا همین الان وضعیت بیماری در هر منطقه از کشور با منطقه‌ای دیگر متفاوت است و باید هر ناحیه‌ای به فراخور وضعیت خاص آن بررسی شود.
با توجه به همین مساله، چرا تعداد مبتلایان از ابتدای شروع همه‌گیری کرونا تا امروز به صورت استانی اعلام نشده‌است؟
ما آمار مبتلایان به کرونا را به تفکیک شهرستان در اختیار داریم، اما به این علت آمار مربوط را به اطلاع عموم مردم نرساندیم که اصول مدیریت بحران اقتضا می‌کند اطلاع‌رسانی درباره میزان خطر با فرماندهی ثابتی مدیریت شود تا بخش‌های مختلف به صورت هماهنگ با یکدیگر عمل کنند.
ولی به نظر می‌رسد که شما می‌خواستید با اعلام‌نکردن آمار دقیق شهرستان‌های مختلف کاری کنید که همه مردم کشور همزمان از کرونا هراس داشته باشند.
این تعبیر صحیح نیست. بهتر است بگوییم ما به دنبال آن هستیم که همچنان باید احساس خطر درک‌شده‌ای نسبت به کرونا در مردم وجود داشته باشد، البته این احساس خطر نباید با رفتارهای افراطی همراه شود.
آیا فکر می‌کنید بعد از بازگشایی اماکن عمومی مختلف، بازهم مردم چنین احساس خطری خواهند داشت؟
باید توجه داشته‌باشید که موضوع سلامت، مطلوب همه جوامع بشری است؛ یعنی همه مردم به دنبال حفظ سلامت خود هستند. در این میان، ما هم به عنوان مسؤولان این حوزه زمانی می‌توانیم سلامت جامعه را تامین و مشارکت مردم را نیز در این خصوص
جلب کنیم.
اما جامعه ما در هفته‌های گذشته دقیقا در همین بخش مشارکت مردمی دچار افت شدیدی شده‌است و به نظر می‌رسد کاهش محدودیت‌های ناشی از کرونا به طور ناخودآگاه احساس خطر مردم را نسبت به این بیماری کمتر کرده‌است.
من این تحلیل را قبول ندارم. زیرا همه کشورهای دنیا بدون استثنا به این نتیجه رسیده‌اند که پدیده کرونا تا سال‌های طولانی با جوامع بشری همراه خواهد بود و باید فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی را به حالت طبیعی برگردانند. ما هم چون این ضرورت را درک کرده‌ایم، یکی از منطقی‌ترین راهبردها را برای بازگشت به شرایط عادی در پیش گرفته‌ایم. بازگشایی‌های ما نیز با تدوین دستورالعمل‌های کاملا علمی و تخصصی همراه بوده‌است. با این حال، قطعا بازگشت به شرایط فعالیت‌های اجتماعی خواه ناخواه تاثیری هم در افزایش موارد ابتلا خواهدداشت و ما نباید اجازه دهیم این افزایش به حالت افسارگسیخته تبدیل شود.
اما بدون شک صرف تدوین پروتکل‌ها کافی نیست و باید دستورالعمل‌ها به‌درستی اجرا شوند.
بله، قطعا نظارت بر اجرای پروتکل‌ها نیز شرط مهمی برای کنترل بیماری است.
اما امروز ما شاهد آن هستیم که مثلا در مترو و اتوبوس نظارت خیلی ضعیفی بر اجرای پروتکل‌ها وجود دارد و خیلی از مردم آن را رعایت نمی‌کنند.
در بحث ناوگان حمل‌ونقل عمومی ما یا باید ظرفیت ناوگان را افزایش دهیم یا باید میزان تقاضای استفاده از ناوگان حمل‌ونقل عمومی مدیریت شود. شرط اصلی تحقق این هدف نیز آن است که محدودیت‌های طرح ترافیک را در ایام کرونا مدیریت کنیم تا کسانی که وسیله نقلیه شخصی دارند، بیشتر از خودروهای خود استفاده کنند و جا برای سایر افراد باز شود.
اما حالا می‌بینیم که ستاد ملی مبارزه با کرونا با برگرداندن طرح ترافیک، روی استفاده اجباری از ماسک در ناوگان حمل‌ونقل عمومی تاکید دارد و البته این مساله هم در عمل اصلا رعایت نمی‌شود.
در این شرایط باید نظارت دستگاه‌های متولی بر ناوگان حمل‌ونقل عمومی بیشتر شود، زیرا وزارت بهداشت فقط یک رکن از ارکان نظارتی موجود برای اجرای پروتکل‌هاست. بنابراین نهادی که مسؤول مدیریت حمل‌ونقل شهری است، باید زحمت بکشد و نظارت خود را روی اجرای پروتکل‌هایی که ما تدوین کرده‌ایم، تقویت کند. اصولا نمی‌توان در زمینه نظارت بر اجرای پروتکل‌ها از وزارت بهداشت با نیروهای انسانی محدودش، انتظار داشت و اتحادیه‌های صنفی، دستگاه‌های زیرمجموعه وزارت صمت، شهرداری‌ها و دیگر دستگاه‌های متولی هرکدام باید در حوزه وظایف و اختیارات خود در این زمینه قبول مسؤولیت کنند.
افزایش «شدیدی» در آمار کرونایی‌ها نداشتیم !
دو هفته پیش، از شنبه تا پنجشنبه آمار روزانه مبتلایان به کرونا از ۲۲۵۸ نفر به ۳۵۷۴ رسید. این افزایش ۱۳۱۶ نفری در آمار روزانه ابتلا به کووید-۱۹، موجی از نگرانی را درباره احتمال شروع موج دوم این بیماری در سطح جامعه برانگیخت. اما وقتی این نگرانی را با عرفانی در میان می‌گذاریم و از او درباره علت افزایش شدید دو هفته پیش تعداد بیماران کرونایی می‌پرسیم، او نسبت به این صحبت ما واکنش تندی نشان میدهد و می‌گوید: «مگر رشد آمار چقدر بوده‌است که عنوان افزایش شدید را برای آن قائل می‌شوید؟ شما فقط یک عدد را می‌بینید و به این مساله توجه نمی‌کنید که این اعداد و ارقام از کجا آمده‌است.» رئیس اداره مراقبت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در ادامه توضیح میدهد: «بخشی از این افزایش موارد ابتلا که شما اسم آن را افزایش شدید می‌گذارید و من معتقدم نوعی افزایش مقطعی است، ناشی از پهناور بودن کشور ماست، یعنی باید توجه داشته‌باشیم که ایران اقلیم‌های متفاوتی دارد و وضعیت همه‌گیری بیماری در موج اول آن در مناطق مختلف یکسان نیست. یعنی در بعضی استان‌ها آمارها رو به افزایش است، در برخی دیگر به اوج رسیده و در بعضی هم آمار مبتلایان روی شیب نزولی قرار گرفته‌است.»
عرفانی البته اذعان می‌کند که بخشی از این افزایش آمار نیز به پایبندی کمتر مردم به پروتکل‌های بهداشتی مربوط می‌شود. او تاکید دارد وضعیت همه‌گیری کرونا در یک جامعه را رفتارهای مردم مشخص می‌کند و اگر ارتباط بین انسان‌ها در جامعه به‌درستی مدیریت نشود، بیماری شیوع بیشتری پیدا کند.