شروع این سفر با عشق است و بازگشت این سفر نیز همه براساس عشق و محبت است. عنصر اصلی در عرفان همین محبت است. افراد بسیاری در این مسیر توبه می‌کنند، ذکر خدا می‌گویند، منقلب می‌شوند و تحمل درونی پیدا می‌کنند. مسیر زندگی بسیاری در این سفر عوض می‌شود و تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند. عده‌ای که شاید چندان مذهبی و متدین نباشند، اما بعد از این سفر، علاقه آنها به دین و مذهب و ایمان به خدا بسیار قوت می‌گیرد. این از آثار معنوی و عرفانی این سفر است.
همانطور که مقام معظم رهبری فرموده‌اند، راهپیمایی اربعین درواقع یک تریبون و مانیتوری است که عظمت عاشورا، امام‌حسین(ع) و فرهنگ عاشورایی را در سطح جهانی به نمایش می‌گذارد؛ به‌خاطر اینکه همه رسانه‌ها فیلم و تصویر این همایش با شکوه جهانی را منعکس می‌کنند. مشاهده این تصاویر، سؤالی را برای مردم جهان ایجاد می‌کند مبنی بر اینکه حسین کیست و عاشورا چیست و کربلا کجاست؟ تصاویر راهپیمایی اربعین تمام بینندگان سراسر جهان را به تفکر و مطالعه درباره فرهنگ عاشورا و امام‌حسین(ع) وامی‌دارد. از این جهت، اربعین یک تریبون بزرگ و قدرتمند برای معرفی امام‌حسین(ع) در سطح جهان است.
این سفر و راهپیمایی، برای جمهوری اسلامی ایران و کشور عراق قدرت سیاسی در منطقه ایجاد می‌کند؛ گردهمایی و اجتماع جمعیت میلیونی در کنار یکدیگر نشان‌دهنده قدرت و پتانسیل قوی سیاسی این دوکشور در منطقه و جهان است. اما تأکید من بر این است که زائران به قصد کسب معنویت این سفر را آغاز کنند و تمام توجهات آنها در طول این سفر بر مسئله معنویت، عرفان، معرفت و عشق حسینی باشد. اگر آن انرژی عمیق باطنی و فرهنگی حاصل شود، به‌دنبالش آن قدرت سیاسی هم حاصل خواهد شد.
نکته دیگر این است که این سفر در واقع ایجاد وحدت می‌کند؛ مثلا وحدت بین ملت ایران و عراق. یک‌زمانی این دوکشور در جنگ با یکدیگر بودند اما اکنون می‌بینیم که با چه عشق و علاقه‌ای به یکدیگر خدمت می‌کنند. این نعمت بزرگی است. این وحدت، اتحاد و همدلی، آن‌هم برای خدا و به نیت مخلصانه الهی و برای رضایت امام‌حسین(ع) می‌تواند یک وحدت پایدار باشد که با وحدت‌های ظاهری و قشری سیاسی متفاوت است. این نعمت بسیار بزرگی است که در این سفر اتفاق می‌افتد. «حب‌الحسین یجمعنا» به‌عنوان شعار مشترک همه زائران نشانه ارزشمندی این اتحاد است.
در این سفر زائران از همه گروه‌های سیاسی مختلف در داخل و خارج کشور و از کشورهای مختلف گردهم می‌آیند. بنابراین نباید مباحث سیاسی در این میان مطرح شود، بلکه همان معنویت و اخلاق بر بحث‌های دیگر باید غلبه داشته باشد. همدلی و نزدیکی قلوب در زائران؛ همان عشق حسینی است که موجب نزدیکی دل‌ها می‌شود و بسیار ارزشمند است. نکته دیگر برای مسئولان این است که آنها با برنامه‌ریزی‌های بهتر و مدیریت دقیق‌تر بیش از این می‌توانند از این اجتماع میلیونی عاشقان حسینی استفاده و بهره‌برداری کنند. باید تلاش شود تا بی‌برنامگی و نداشتن نظم و انضباط به کمترین حالت خود برسد و از این فرصت و جمعیت بزرگ برای مسائل فرهنگی و معنوی و اخلاقی بسیار بیشتر استفاده شود.
* عضو هیئت علمی موسسه آموزشی امام خمینی